‘z b e k ist 0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi


-§. Naqshlarning geometrik asoslari



Download 11,8 Mb.
Pdf ko'rish
bet81/290
Sana03.07.2022
Hajmi11,8 Mb.
#734990
1   ...   77   78   79   80   81   82   83   84   ...   290
Bog'liq
Chizmachilik 2016-yil

11-§. Naqshlarning geometrik asoslari
Naqshlardan ayrim dekorativ ishlarda, arxitektura elementlarini 
bezashda, ganchkorlik, kandakorlik, kashtachilik, zardo‘zlik, zargarlik, 
gilam to‘qish va kigiz bosish, kulolchilik, inkuristatsiya va xalq amaliy 
san’atining boshqa turlarida foydalaniladi.
Naqsh arabcha 
«tasvir»,
«
gul
», ya’ni bezak degan m a’noni anglatadi. 
Naqshlarning turlari juda ko‘p bo‘lib, ulaming o‘z nomi va mazmuni 
bo‘ladi. Ular mazmuniga ko‘ra o‘simliksimon, gulliy, ramziy, geometrik 
va boshqa turlarga bo‘linadi.
Naqshlanadigan buyumning shakliga hamda qanday maqsadda 
qo‘llanishiga qarab, naqshlar tanlanadi va o ‘ziga xos nomlanadi.
0 ‘zbek xalq ustalari naqshning quyidagi uch turidan foydalanadilar:
1) islima (egri chiziqli o ‘simliksimon elementlardan iborat naqsh).
2) girix - asosan geometrik yasashlardan iborat.
3) murakkab naqsh - girix shakllari va o ‘simlik elementlarining 
qo‘shib ishlatilishi natijasida hosil bo‘ladi.
Islima 
(islimiy), ya’ni o‘simliksimon naqshlar tabiatan barg, gul, 
novda va boshqa narsalaming naqqosh tomonidan stillashtirib olingan 
shaklidir (stillashtirish - qush, baliq, barg, gul rangi shaklini manzarali 
tarzda bezak turi shakliga keltirib umumlashtirish.) Masalan, ustalar gul- 
ni stillashtirib olishda uning go‘zalligini qaysi holatda (ustidan, yonidan 
yoki tagidan) ko‘rinishida tasvirlashni izlab topadilar. Buning uchun ular 
tabiatdagi gul, barg, novda, g ‘uncha, kabutar, tovus va boshqalaming tu- 
zilishini, o‘sish qonun-qoidalarini, ko‘rinishini sinchiklab o‘rganishadi. 
Shundan so‘nggina ulardan turli naqsh kompozitsiyalari ishlash uchun 
har xil elementlami stillashtirib oladilar. Bunda ulaming obrazi stil- 
lashtirilgandan keyin ham saqlanishi shart, ya’ni yaratilgan naqsh orqali 
narsaning aslini ko‘z oldimizga keltira olishimiz lozim.


Girix 
- geometrik naqsh o‘simliksimon naqshlardan farq qilgan hol­
da, tabiatdagi barg, gul va boshqa narsalaming umumiy shakli olinib, 
geometrik shakliga keltirilganligidir.
Guli girix 
- o‘simlik va geometrik naqsh elementlaridan tashkil top­
gan. Uning elementiga yuqorida sanab o‘tilgan geometrik va 
o ‘simliksimon naqshlar kiradi.
Yuqoridagilardan tashqari yana ramziy naqshlar bo‘lib, ular kabutar, 
sher, baliq, davlat gerbi va boshqalami stillashtirib, tasvirlangan naqsh 
elementlaridan tashkil topadi.
Shuningdek, ustalar biror narsa va voqelikni ham ramziy tariqada tas- 
virlab kelganlar. Masalan, zirk gulini osoyishtalik va umr uzoqlik, jin- 
galak naqshlar esa to‘kin-sochinlik, boylik, Anqo (qush) kishiga baxt 
keltiruvchi va hokazo.
Bu paragrafda, asosan, girixning ayrim turlari va ulami yasash haqida 
so‘z yuritamiz.
«

Download 11,8 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   77   78   79   80   81   82   83   84   ...   290




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish