Муаммолари республика илмий-амалий конференцияси материаллари

Foydalanilgan adabiyotlar 
1.
Страхов И.П. и др. Химия и технология кожи и меха, М., Легпромбытиздат, 1985. 
496 с. 
2.
Temirova M.I. Tarmoq kimyosi va texnologiyasi. Darslik. -T.: Dizayn-press, 2013. 328b. 
 

---

46 
Co(II) VA Cu(II) LARNING 2-PRОPANOL BENZIMIDAZOL BILAN 
KOMPLEKS BIRIKMALARINI OʻRGANISH 
Ergasheva R.U
1
, Raxmonova D.S
2
. 
1
Qarshi davlat universiteti, 
2 
Oʻzbekiston Milliy universiteti 
Oraliq metallarning tarkibida kislorod, azot va oltingugurt tutgan geterosiklik 
ligandlar bilan hosil qilgan koordinatsion birikmalari texnikada, meditsinada, qishloq 
xoʻjaligida, kimyoviy ishlab chiqarishda va boshqa jabhalarida keng ishlatiladi. 
Benzimidazol hosilalari tarkibida azot tutgan ligandlar hisoblanib, ularning 
komplekslari antimikrob, fungitsid va gerbitsid xossalarini namoyon etishi 
adabiyotlardan ma’lum [1]. 
Benzimidazol asosidagi fiziologik faol birikmalar molekulasida elektrofil va 
elektrofob reaksion markazlar tutgan birikmalar bilan kuchli qutblangan guruhlar 
hosil qiladi va shu orqali ular biologik faollikni namoyon etib, fermentlar yoki boshqa 
hujayra retseptorlarini oʻrab olish uchun dastlabki reagent vazifasini oʻtaydi. 
Bularning hammasi ma’lum tuzilish va xususiyatli metallokomplekslarni maqsadli 
sintez qilishga imkon beradi. Geterotsiklik ligandlarning aralash metallar bilan hosil 
qilgan koordinatsion birikmalari kam oʻrganilganligi adabiyotlardan ma’lum. Shu 
sababli bu ish nazariy va amaliy ahamiyatga ega boʻlib, sintez qilingan koordinatsion 
birikmalarning elektron, stereokimyoviy, kinetik va termodinamik xossalarini 
oʻrganish imkonini beradi. 
Ishdan maqsad 2-prapanolbenzimidazol hamda Cu(II) va Co(II) asetatlari bilan 
kompleks birikmalarini sintez qilish usulini ishlab chiqish hamda sintez qilingan 
komplekslarning tarkibi va tuzilishini zamonaviy fizik-kimyoviy usullar bilan 
oʻrganishdan iborat. 
2-prapanolbenzimidazol hamda Cu(II) va Co(II) asetatlar kompleksi quyidagi 
usul yordamida sintez qilindi. Buning uchun 2-prapanolbenzimidazol va Co(II) 
asetatlarning suvli eritmasiga ligandning spirtli eritmasi (M:L 1:2 mol nisbatda) 
qoʻshildi, pH=8. Reaksiya 20 minut davomida suv hammomida qizdirish bilan olib 
borildi, soʻng reaksion aralashma filtrlanib, kristallanish uchun qoldirildi. 3 kundan 
soʻng hosil boʻlgan kompleks choʻkmasi ajratib olindi, etanolda yuvilib, ochiq 
havoda quritildi. Mahsulot unumi 54%, T
suyuq 
= 220
ºС
ni tashkil qildi. 
Oʻtkazilgan fizik-kimyoviy tadqiqotlar natijalari asosida sintez qilingan 
kompleks birikmalarda metall ioni bilan ion bogʻlanish orqali bogʻlanib ikkita olti 
a’zoli halqani hosil qilganligi, 2-prapanolbenzimidazolning ikkita molekulasidagi 
endotsiklik azot atomi bilan koordinatsiyaga uchraganligi aniqlandi.