Редактор: А. Тилегенов Редколлегия ағзалары

МуғаллиМ ҳәМ үзликсиз билиМлендириў
20
Hamraev m.a.
Nizomiy nomidagi dotsenti, TDPU BTM kafedrasi f. f. n. 
Tursunqulova m.T.
Nizomiy nomidagi TDPU BT va JM fakulteti 3-kurs talabasi
OlMOSHlArdAGi SO‘Z YASAliSH TiZiMi HAQidA AYriM 
MulOHAZAlAr
Tayanch so`zlar:
so`z yasalishi, affiksatsiya, semantika, kompozitsiya, olmosh, kishilik 
olmoshi, belgilash olmoshi, gumon olmoshi, ko`rsatish olmoshi, bo`lishsizlik olmoshi.
Kлючевые слова: 
словообразование, аффиксация, семантика, композиция, 
местоимение, личные местоимение, щпределительные местоимение, неопределён-
ные местоимение, указательные местоимение, отрицательные местоимение.
Key words:
word formation, affixation, semantics, composition, pronoun, personal 
pronoun, plenipotential pronoun, indefinite pronoun, demonstrative pronoun, negative 
pronoun.
Barchamizga ilmiy adabiyotlardan ma’lum bo‘lgan fikr: olmoshlarda so`z yasalish 
kuchsiz yoki mavjud emas .
Ayrim ilmiy asarlarda kishlik olmoshining tub va yasama shakldan iboratligi haqida ham 
fikrlar bildirilgan. Professor M.A.Asqarova ham ko’rsatish olmoshlarining tub va yasama 
shakllari haqida fikr bildirib o’tgan. Biz shu fikrlardan kelib chiqib, olmoshlarda so‘z yasalish 
hodisasi butkul yo‘q degan fikrdan yiroqlashib, bu masalaga boshqacha yondashishga harakat 
qilamiz.
Olmoshlarda so‘z yasalish tizimi yo‘qligini tekshirish uchun, eng avvalo, so‘z yasalishi va 
so‘z yasalish tizimi o‘zi nima ekanligini bir eslab o‘tamiz. 
So’z yasash, har qanday usul bilan bo’lsa-da, yangi so’z hosil qilish demakdir . Yangi so‘z 
yasalishi uchun yasashga asos qism+yasovchi vosita=yasalma bo‘lishi kerak. Ana shunday 
xususiyatga ega so‘z turkumlari tilshunosligimizda so‘z yasalish tizimiga ega bo‘lgan so‘z 
turkumlari deb ataladi. 
Olmosh ham o‘zining so‘z yasalish tizimiga ega bo‘lgan turkum degan xulosaga kelishimiz 
uchun uning kamida 3 xil usul bilan yasalishini isbotlashimiz zarur. 
Semantik usulda olmosh yasalishi. Tilda bor bo’lgan, so’z (so’z formasi)ning ma’nosi 
o’zgarishi natijasida yangi so’z hosil bo’lishi semantik usulda so’z yasalishi deyiladi . Bu 
yasalish olmoshlardagi pronominalizatsiya (olmoshlashish) hodisasi asosida vujudga keladi. 
Ba’zi ot, sifat va sonlarning asl ma’nosi o‘zgarib olmoshga yaqinlashadi. So‘ngra uning 
boshqa so‘z turkumi doirasida iste’moldan chiqib butkul olmosh turkumiga yaqinlashadi.