2 authors, including: Some of the authors of this publication are also working on these related projects

“to‘ldirib”
aksirishga yo‘l qo‘ymang. Ammo aksirish sizdan 
kuchliroq kelsa, yuzingizni chetga burib aksiravering. 
Hiqichoq – yoqimsiz hamda qiyinchilik tug‘diruvchi holatdir. Agar u 
boshlansa, unda oshxona yoki vannaxonaga kirib, quyidagi usulni qo‘llaymiz: chap 
qo‘l bilan burunni qisib, o‘ng qo‘ldagi suv idishidan mayda xo‘plamlar bilan, 
tanaffussiz nafas olmay ichamiz. Qiynalsak, bu jarayonni to‘xtatishimiz mumkin. 
Bu paytga kelib hiqichoq to‘xtashi kerak. Agar u yana davom etsa, yuqoridagi 
jarayonni takrorlaymiz. Bunga qo‘shimcha ravishda bir osh qoshiq qand upasini 
yutib borishni tavsiya etamiz. Ammo birinchi usul – kuchliroq ta’sirga ega. Biroq, 
hiqichoq mast qiluvchi ichimliklarni ichish oqibatidan ham paydo bo‘lishi 
mumkinligini e’tibordan soqit qilmang. Agar aynan mana shu holatdan so‘ng 
hiqichoq paydo bo‘lishiga ishonchingiz komil bo‘lsa, unda ichishni tashlang. 
Ko‘p hollarda biz aynan shaxsiy illatlarimiz tufayli jamoat bilan muloqot 
qilishdan o‘zimizni mahrum qilamiz. Bu borada bir necha maslahatlar bor: 

ayol kishi uzuklari, taqinchoqlari, sumkasining zamogi bilan “o‘ynamagani”, 
sochini barmog‘iga o‘ramagani ma’qul; suhbatdoshning buyumlarini olib 
o‘ynab turish ham yaxshi emas;

---

47 

dasturxonni burama sochga aylantirmang, idishlarni o‘z holiga qo‘ying, ularni 
jaranglatmang. Ammo agar siz o‘zingizni tuta olmasangiz, cho‘ntagingizda 
maxsus barmoqlar mashqi uchun mo‘ljallangan rezinali kichik buyumlarni olib 
yurgan ma’qul. Qadimda bunda tasbehdan foydalanganlar; 

qorinni qo‘l bilan ushlab urish, suhbatdosh yoki yaqinda turgan odamga orqa 
qilib o‘tirish, garchi xusumatingiz bo‘lsa ham – odobsizlikdir;

jamoada sochini qashlashga yo‘l qo‘yish mumkin emas (hatto barmoq uchida 
ham);

barmoqlarni qarsillatish yaxshi odat emas. Bu musulmon odobida qat’i 
ta’qiqlangan edi. Keyingi yillarda esa shifokorlar barmoqlarni qarsillatishni 
odat qilgan insonlarning barmoq suyaklarida suv yig‘ilishi natijasida saraton 
kasalining paydo bo‘lishini aniqlaganlar.

ming‘irlash, g‘o‘ng‘illash nafaqat hamkasabalarga, balki oila a’zolariga ham 
xush kelmaydi;

so‘zlashayotganda yelkani qisish ba’zida suhbatdoshiga bunday harakat 
qanchalik yomon ta’sir qilishini hatto tasavvur ham qila olmaydilar;

izhorlaringizni qattiq kulgu bilan tugatmang. Bu nevroz holati aksil ta’sirga 
ega, mutoyiba yoki xanda haqida gapirmasa ham bo‘ladi. Shunday kishilar 
borki, har bir gapdan so‘ng xiringlab qo‘yishni odat qilib olganlar.
O‘zingizni kuzatib, agar shunday holat sizda ham bo‘lsa, undan voz 
kechishga harakat qilgan ma’qul.