Бизнес вa тaдбиркорлик олий мaктaби

3-жадвал 
Хорижий мамлакатларнинг 2019 йилда Глобал рақобатбардошлик 
индекси (GCI 4.0) бўйича кўрсаткичлари
1
 
Биз юқорида рақамли иқтисодиётнинг макроиқтисодий барқарорликни 
таъминлашдаги аҳамиятини кўрсаткичлар мисолида ёритиб ўтдик. Энди 
макроиқтисодий барқарорликни асосий кўрсаткичларидан бири бўлган бюджет 
даромадлари, хусусан солиқларни йиғилувчанлигига рақамли иқтисодиётни 
таъсирини таҳлил қиламиз. 
Бугунги кунда барча мамлакатлар замонавий солиқ тизимини юритишда 
рақамли технологиялардан кенг фойдаланиб келмоқда. Хусусан, барча 
тоифадаги солиқ тўловчилар учун солиқлар ҳисобини тўғри юритиш мақсадида 
махсус мобил иловалар, онлайн назорат-касса машиналари, электрон 
ҳисобварақ-фактуралар тизими жорий этилди. Солиқ тизимида бу каби рақамли 
технологияларни жорий этилиши аввало солиқларни тўғри ҳисоб-китоб 
қилишга, прогнозлаштиришга шунингдек, уларни давлат бюджетига 
йиғилувчанлигини оширишга хизмат қилмоқда. 
Мисол учун Россияда барча тоифадаги солиқ тўловчилар шахсий 
кабинетлари орқали солиқ ҳисоб-китобларини амалга ошириши мумкин. Бундан 
ташқари жисмоний шахслар ва якка тартибдаги тадбиркорлар учун Федерал 
1
Жаҳон иқтисодий форуми томонидан 2019 йил учун нашр этилган Глобал рақобатбардошлик тўғрисидаги 
ҳисобот маълумотлари асосида тайёрланди 
Мамлакат номи
Рейтингдаги 
ўрни ва 
кўрсаткичи
Мамлакат номи
Рейтингдаги 
ўрни ва
кўрсаткичи
Ўрин 
Кўрсат
кич 
Ўрин 
Кўрсат
кич 
Сингапур 
1 
84,8 
Жанубий Корея 
13 
79,6 
Америка қўшма штатлари 
2 
83,7 
Канада 
14 
79,6 
Гонконг 
3 
83,1 
Франция 
15 
78,8 
Нидерландия 
4 
82,4 
Австралия 
16 
78,7 
Швейцария 
5 
82,3 
Норвегия 
17 
78,1 
Япония 
6 
82,3 
Люксембург 
18 
77,0 
Германия 
7 
81,8 
Янги Зеландия 
19 
76,7 
Швеция 
8 
81,2 
Исроил 
20 
76,7 
Буюк Британия 
9 
81,2 
Австрия 
21 
76,6 
Дания 
10 
81,2 
Белгия 
22 
76,4 
Финляндия 
11 
80,2 
Испания 
23 
75,3 
Тайван 
12 
80,2 
Ирландия 
24 
75,1 

---

944 
солиқ хизматининг расмий мобил иловалари яратилган. Ушбу мобил иловалар 
солиқ тўловчиларга тўловлар ва солиқ қарзларининг мавжудлигини онлайн 
равишда назорат қилиш, солиқ органлари билан ўзаро алоқада бўлиш 
имкониятини беради. Шу ўринда бир маълумотни келтириб ўтамиз, айнан 
Россияда 2024 йилда солиқлар ва йиғимлар йиғилишини камида 99% даражага 
етказиш режалаштирилган. Бу ҳақда Россия Молия вазирлигининг
2020-2025 йилларга мўлжалланган фаолияти режаси лойиҳасида кўрсатиб 
ўтилган. Шунингдек, режага кўра, яқин йилларда солиқлар ва тўловларни йиғиш 
2021 йилда - 98,79%, 2022 йилда - 98,86%, 2023 йилда – 98,93% бўлиши 
белгиланган. 
Шунингдек, рақамли иқтисодиёт ривожланган Сингапурда ҳам солиқларни 
йиғиш амалиёти ижобий томонга ўзгариб бораётганлигини кузатишимиз 
мумкин. Чунки Сингапурда ўтган 2019 йилда 53,5 млрд.сингапур доллари 
йиғилган бўлиб, бу кўрсаткич 2018 йилга нисбатан 102,1 фоизни ташкил этади. 
Энг аҳамиятли томони шундаки мамлакатда солиқ тўловлари кўп йиғилган 
бўлишига қарамай, 1 доллар солиқни йиғиб олишга кетадиган харажат 
кўрсаткичи камайган, яъни 0,78 центни ташкил этади. (1- ва 2-расмлар
1
) 
Юқорида хорижий мамлакатлар мисолида келтириб ўтилган таҳлиллар 
натижасида шундай хулоса қилиш мумкинки, рақамли иқтисодиётнинг 
мамлакатлар солиқ тизимига ижобий таъсир этишида қуйидагиларни амалга 
ошириш муҳим саналади: 
- электрон ҳисобварақ-фактуралар тизимини жорий этиш ва олинган 
натижаларга оид кўрсаткичларни доимий таҳлил қилиб бориш; 
- онлайн назорат касса-машиналари, виртуал кассалар ҳамда электрон 
ҳисобварақ-фактура 
маълумотларини 
қайта 
ишлаш 
жараёнини 
автоматлаштириш; 
- солиқ тўловчиларга шахсий кабинет орқали кўрсатиладиган хизматлар 
сифатини ошириш ва кенгайтириш ва бошқалар.