Ўсимликлар морфологияси ва

(туб) ўртасида кутблилик юзага келган.
3-§. Ў С И М Л И К Л А Р Т У З И Л И Ш И Д А ГИ У М У М И Й
ҚО Н У Н И Я ТЛ АР
ҚУТБЛИЛИК. ЎсимликларниНг морфологик юқори ва
куйи учларга эга бўлишига 
к утбл и л и к
деб аталади. Ҳар
бир ўсимлик ўзининг юқори томондан (юқори қутбидан)
новдалар, қ у й и т о м о н и д а н (пастки кутбидан) эса ил­
дизлар чиқаради (7-расм). Қутблилик фақат морфологик
сабаблар натижасида содир бўлмасдан, балки физиологик
характерга ҳам эга. Масалан, ҳосил бўлган моддаларнинг
пўстлоқ бўйлаб ҳаракати морфологик ва физиологик кут-
блиликка боғлиқ. Органларнинг эволюцион тараққиётига
қараб кутблилик оддий ва мураккаб бўлиши мумкин. Бир
ҳужайрали сувўт хламидомонада (1-расм, 1) ҳаракатчан
бўлганлиги сабабли олд ва орқа кутбларга эга. Ундан анча
мураккаброк, тузилишга эга бўлган каулерпа (2-расм, 3),
сфацеларна (4-расм, 3)да ҳам кутблилик аниқ кўринади.
Мураккаб кутблилик юксак ўсимликларга хосдир. Қалам-

---

ча қилинганда ҳамма ўсим-
ликларнинг асосий хоссаси
қутблилик, яъни вегетатив
органнинг морфологик учи
(юқори қутби) билан қуйи
қутби ўртасидаги қарама-қар-
шилик яққол кўринади. Ма­
салан, тол қаламчаси нам ат-
мосферада юқори томонини
пастга қаратиб осиб қўйилса,
барибир, унинг морфологик
юқори қутбидан новда, мор­
фологик пастки қутбидан ил­
диз чиқади (7-расм). Демак,
қутблилик асосан ўсимлик та-
насининг марказий ўқида уч­
райдиган қонуният ҳисобла-
нади.
Симметрия 
— (юнон. с и м ­
м е т р и я - т е н г бўлакли),