Ўсимликлар морфологияси ва

гетероморф 
(юнон. гетерос — 
ҳар^хил; морфе — шакл) 
галланиш 
дейилади.
Ўсимликларнинг уруғлар ёрдамида кўпайиши. 
Уруғлар 
ёрдамида кўпайиш очиқ уруғли ва ёпиқ уруғли ўсимлик- 
ларга хос. Уларда уруғлар янгиланиш, кўпайиш ва тар- 
қалиш органи бўлиб хизмат қилади. Уруғлар кўп миқдор- 
да ҳосил бўлади, тарқалади ва улардан яна ўшандай ўсим- 
ликлар вужудга келади. Бундай ўсимликларда наслларнинг 
галланиши деярли бутунлай ниқобланган. Уруғли ўсим- 
ликлар қуруқликка мослашган бўлиб, гаметаларнинг ҳара- 
катланиши учун сувнинг ҳожати йўқ. Шунинг учун улар­
да чангланиш жараёни юзага келган. Уруғли ўсимликлар- 
нинг гаметофити (айниқса урғочиси) мустақил ҳаёт 
кечиролмайди, улар фақат спорофитнинг ҳисобига яшай­
дилар. Спорофит ўсимликда микро ва мегаспорангийлар, 
уларнинг ичида эса мейоспоралар етилади. Микро ва ме- 
гаспоралар микро ва мегаспорангийлар ичидан ташқарига 
чиқмасдан ўсиб, гаметофитларни ҳосил қилади.
Уруғ, уруғкуртакдан, ёки уругмуртакдан шаклланади. 
Уруғкуртак — шакли ўзгарган мегаспорангий бўлиб’ унинг 
ичида урғочи гаметофит ривожланади; уруғланишдан 
кейин ҳосил бўлган зиготадан янги спорофит ўсимлик- 
нинг муртаги шаклланади. Уруғланишдан кейин яна шу 
уруғмуртак уруғга айланади.
Очиқ уруғли ўсимликларнинг тараққиёт даврлари ва уруғ
ёрдамида кўпайиши. 
Бу жараённи оддий қарағай (Pinus 
silvestris) мисолида кўриш мумкин (122-расм.) Баланд 
бўйли, ёруғсевар, доимо яшил ўсимлик. Улар бир уйли 
ўсимликлардир. Бир ўсимликнинг ўзида эркак ва урғочи 
ғудцалари ҳосил бўлади. Эркак ғуддаларнинг ранги сар- 
ғиш ва йирик бошоқларга бириккан. Ҳар бир кичик ғудца 
ўртасида ўқи бўлиб унга спирал шаклида микроспоро- 
филлар ёпишш гуради. Кўпинча эркак ғуддани микро- 
стробиллар деб ҳам юритилади.
Микроспорофиллар кичкина юпқа барглар кўрини- 
шида бўлиб, ташқи қирғоғи сал юқорига қайрилган. Унинг 
пастки томонида микроспорангийлар жойлашган. Одатда 
ҳар бир микроспорофиллда иккитадан микроспорангий-

---