Ўсимликлар морфологияси ва

129
-раем.
Рацемоз тўпгулларнинг
эволю цияси: Л — шингил; 
В —
қалқон; 
С —
 соябон; 
Д —
саватча;
Е
 — бошоқ; 
Ғ —
 сўта; С — шохланган
рўвак.

---

130
-раем.
Навбатлашган (1) ва қарама-
қарши (2) тирс шаклдаги тўпгул тасвири.
Рўвак тўпгул-
лар мураккаб шо­
да (шингил)дан 
шохланиш хусу­
сияти билан фарқ 
қилади. Рўвактўп- 
гуллар марказий 
ўқининг пастроғи- 
да 
жойлашган 
шохчалар юқори- 
дагисига нисбатан 
узун бандли бўла- 
ди. 
Н атиж ада 
одатдаги рўвак 
пиролепдал шакл- 
га айланади (маса­
лан, сирень, гор­
тензия) . Рўвак 
тўпгуллар очиқ 
ёки ёпиқ, фран- 
д о з — б р а к т е о з
бўлиши мумкин.
Цимоз тўпгуллар. Цимоз (юнон. цима — тўлқин) ёки 
аниқ тўпгуллар бўлиб, симподиал ёки сохта дихотомик 
шохланишга эга. Уларнинг асосий ўқи гул билан тугайди. 
Гуллар учки гулдан бошлаб очилади. Цимоз тўпгул — мо- 
нохазий, дихазий ва плейохазий шаклида бўлади.
Монохазий (юнон. м о н о с — битга, х а з и с — ёриқ) энг 
содда цимоз тўпгул. Асосий гул ўқи ва ундан пастроқда 
шохланган бирламчи, иккиламчи гул ўқлари ҳам биггадан 
гул чиқаради. Монохазийдан бурма ва гажак тўпгуллар 
ҳосил бўлади. Бурма тўпгулнинг ўқи гул билан тугаб, ёни- 
дан битга гулшохча чиқаради. Бу гул шохча ҳам шу тариқа 
бир неча бор такрорланади, натижада бурма тўпгул ҳосил 
бўлади (сигирқуйруқцошлар, петуния ва бошқалар).
Гажак тўпгулнинг ўқи бир томонга қайрилган бўлади 
(133-расм, 12). Масалан, зағчакўз (незабудка), қизилпой- 
ча (зверобой).
Дихазий (юнон. -ди — икки) да ҳосил қилувчи асосий 
ўқ гул билан тугайди, унинг пастида бир-бирига қарама-

---