Ichki kasallikiar

Davolash va profilaktikasi.
A n a fila k tik s h o k d a b e m o r g a zu d lik
b ila n y o r d a m k o ‘rsatish u c h u n ikki sh ifo k o r, tajribali h a m s h i r a
k erak . B ir s h if o k o r k a sa ln in g q o n b o s im in i o i c h a s h i b ila n b a n d
b o i s a , ikkinchisi b e m o r g a d o r i - d a r m o n l a r b u y u rib , u n i h a m s h i r a
y o r d a m i d a a m a lg a osh irish bilan s h u g ‘u llan ad i.
B e m o rn in g q o n o ‘za n ig a sh o k k a sab a b ch i a llergenning tushishini 
t o ‘x ta tish d a r k o r. B u n in g u c h u n d o r i y u b o rilg a n yoki h a s h a r o t 
c h a q q a n j o y d a n y u q o rig a jg u t b o g i a n a d i .
A n a fila k tik s h o k d a d o r i - d a r m o n l a r ic h id a te z y o r d a m berib, 
o M im dan olib q o la d ig a n a d r e n a l i n va u n in g g u r u h id a g i p r e p a r a tl a r
hisoblanadi. S h u n in g u c h u n h a m s h ifokor anafilaktik sh o k kasalligida 
b e m o r o g fir xavfli h o l a t d a n c h iq ib , q o n b o sim i k o 4 a r ilg u n g a q a d a r
a d r e n a l i n q o ‘llash kerakligini u n u tm a s lig i lozim .
329

---

Avvalo, h a sh a ro t c h a q q a n j o y atrofiga teri ostiga, m u s h a k orasiga 
0,1 % —0 ,3 —05 ml a d r e n a lin eritm asi yuboriladi. H a s h a r o t c h a q q a n
j o y d a n u n in g n ish ta rin i olib ta s h la s h k erak . U j o y n i u q a la sh m a n
e tila d i, c h u n k i h a r b ir u q a la sh h a r a k a ti q o n to m ir la rig a a lle rg e n
s urilishini te z la sh tira d i.
Teri ostiga 0,1 % ad ren alin 1—2 m l, k o rd ia m in 25 % — 1— 2 m l, 
k o fe in 10 % 2 ml teri o s tig a y u b o r ila d i. P r e d n i z o l o n v e n a g a , 
g id r o k a r tiz o n e sa b ir v a q tn in g o ‘z id a m u s h a k o ra sig a yuborilish i 
kerak. A d r e n a lin b ila n m u o la ja qilish 10— 12 d a q i q a d a o ‘z t a ’sirini 
k o ‘r s a t m a s a , q o n b o s i m i k o ‘t a r i l g u n g a q a d a r y a n a a d r e n a l i n
q o ‘llash k e ra k b o ‘ladi. A d r e n a lin n i 20 ml - 4 0 % li g lu k o z a bilan 
v e n a g a y u b o rish m u m k in .
B o sh q a v e n a to m irig a 150—200 ml 5 % li g lu k o zag a 0 ,5 ml 
a d r e n a lin yoki n o r a d renal in aralashtirilib t o m c h i usu ld a yuboriladi. 
L ozim topilsa, a n a sh u eritm ag a 0 ,05 % —0,5 ml yoki 0,06 —0,5 
%
li 
ko rg lu k o n p r e d n iz o lo n q o ‘shish m u m k in . Kasallikka o ‘p k a shishi 
q o ‘shilgan h o llard a bu aralash m ag a furasem id eritm asini aralashtirish 
m u m k in . C h a p yu ra k ogMzchasida yetish m o v ch ilik h a m d a b ro n x
m u s h a k l a r i d a s p a z m s o d i r b o ‘lsa, 0 ,9 % li fizio lo g ik e r it m a g a
stro fa n itin yoki k o rg lu k o n , eufillin q o ‘shib t o m i r ichiga yuboriladi.
P e n itsillin a n tib io tig in i qoM lashdan kelib c h i q q a n a n a fila k tik
s h o k d a m u s h a k orasiga b ir m a r t a 1000000 Т В p e n itsillin az an i 2 ml 
fiziologik e r i t m a d a eritib y u b o rila d i. A g a r s h o k b itsillin d a n kelib 
c h i q s a , 3 k u n m o b a y n i d a b i r m a h a l p e n i t s i ll i n a z a y u b o r ila d i, 
b olalarga esa 6 0 0 0 0 0 Т В qoMlaniladi.
Y u r a k t o kx tab q o lg u d e k b o ‘lsa, u z u n m u o la ja ignasi y o r d a m i d a
bolalarga 0 ,3 —0 ,5 m l, k atta yoshdagilarga esa 1 m l 0,1 % li a d re n a lin
y u ra k ich ig a kiritilib, y u r a k a tr o f id a y o p iq u q a la n ib , s u n 'i y nafas 
oldiriladi.
T irish ish a lo m a tla r i p a y d o boM ganda, t o m i r ich ig a d r o p e r id o l 
0 ,2 5 % — 1 m l yuboriladi.
G ista m in g a qarshi ishlatiladigan d o r i - d a r m o n l a m i j u d a ehtiyotlik 
b ila n qoN lash lo z im b o ‘ladi, c h u n k i b u d o r ila r n in g k o ‘p qism i 
m iy a n in g p o kstloq qavatiga t a 's i r qilib, c h u q u r u y q u g a s a b a b b o l a d i
va q o n b o s im in i tu sh ira d i. S h u la rn i h iso b g a o lg a n h o ld a g ista m in g a
q a r s h i is h la tila d ig a n d o r ila r n i q o n b o s im i k o T a r il g a n d a n k eyin 
z a r u r a t b o 'l g a n d a g in a q o ‘llash k e ra k b o 'la d i.
A n a f ila k tik s h o k d o r i - d a r m o n l a r yoki o v q a t i s t e 'm o l qilish 
o q ib a tid a kelib c h i q q a n b o ‘lsa, d a r h o l o s h q o z o n n i yuvish va h u q n a
qilib, t a n a n i allerg en q o ld iq la r id a n to z a la s h lo z im b o 'la d i.
330

---

A gar b u ru n g a , k o ‘z shilliq qavatiga allergen dori tom izish 
oqibatida shok kelib c h iq q a n boMsa, darhol bu sohalarni oqib 
tu rg a n suv bilan yuvib, 0,1 % li adrenalin yoki 1 % li gidrokortizon 
tom iziladi.
B e m o rla r a n a fila k tik s h o k h o l a t id a n c h iq a r ilg a n d a n s o ‘ng 
12 kungacha kasalxonada yotishi kerak, chunki b e m orda shok holati 
qaytalanishi m um kin. Elektrokardiogramma va laboratoriya ko ‘rsat- 
kichlari yaxshi boNgandagina uyiga ruxsat beriladi.
Anafilaktik sh o k d a kalsiy glukonat yoki kalsiy xlorid, natriy 
tiosulfat, novokain kabilarni ishlatish m u m k in emas.
K asallikning oldini olish c h o ra - ta d b irla rin i q o ‘llash lozim. 
Allergik 
sezgilari b o r h a r bir b e m orga d o r i- d a rm o n berishdan 
oldin aniq a n a m n e z y ig ilad i. Ayniqsa, boshidan anafilaktik shok 
xastaligini kechirgan bem orlarga bir vaqtning o ‘zida 2—3 dorini 
b u y u r is h d a n e h tiy o t b o ‘lish d a rk o r . U la r s h ifo k o rn in g q a ttiq
nazorati ostida davolanishlari shart.
O v q a t ta n o v u l qilish sababli kelib c h iq a d i g a n a n a fila k tik
shokning oldini olish, d o r i- d a rm o n la r d a n , sovuqqa allergiyasi bor 
b e m o r l a r h a m allergologiya xonasi yoki m a r k a z id a d is p a n s e r
kuzatuvi ostida boMishi kerak. Bem orlar ha m o^zlari qaysi m odda 
va m ah su lo tla rd a n allergiyasi borligini bilishlari h a m d a davolash 
ja ra y o n id a buni shifokorlarga m a 'l u m qilishlari darkor.