Na3003 raqamli nivelirlarining optik elementlari asosan oddiy

3.4-rasm. Korrelyatsiya funksiyasi. 

---

55 
K
o‘pol
optimallashtirish jarayonida, masofa va balandliklar 
qiymatlarining chegaralangan atrofda korrelyatsion funksiyani maksimal 
qiymatlarining taqribiy koordinatalarini qidiruv amalga oshadi (3.5-rasm). 
Qidiruv atrofi fokuslovchi komponentning holatiga 
bog‘liqholda
aniqlanadi. 
Bunday yondashish tufayli koordinat maksimumini qidiruv jarayonida 
o‘tkaziladigan
hisoblashlar soni 80% ga kamayaadi. 
3.5-rasm. 
Leica GeosystemsAG
 forma nivelirlarida korrelyatsion 
funksiyasining maksimal qiymatini qidirish soxasi. 
ZBA-qabullovchi qurilma pikselidagi signalning intensivli 
bo‘sag‘a
darajasidan oshadi, analog-raqamli 
o‘zgarti
ruvchida 
«1» 
qiymatini oladi, aks 
holda 
«0» 
qiymatini oladi. Raqamli nivelirning mikroprotsessori yordamida, 
matematik jihatdan quyidagi formula bilan yozuluvchi korrelyatsiya bajariladi: 

−
−

=
1
0
),
,
(
)
(
1
)
,
(
N
i
i
PQ
d
h
d
P
y
Q
N
h
d
g
(3.2) 
Bu yerda 
g
PQ 
(d, h)-
korrelyatsiya funksiyasi;
Q-ZBA
-qabullovchi 
qo‘rilmadan
olingan signal; 
R
-asbobning mikro EHM xotirasiga yozilgan, 
tayanch signal; + -mantiqiy operatsiya belgisi. 
Mantiqiy operatsiyaning joriy 
etilishiga
misol: 
P
=
 00111100011... 00011100100100100 
Q
=
1100110010...00100100100111100
g
PQ
(d,h) 
=
 0000101110...11000111111100111

---

56 
Korrelyatsiya koeffitsienti rastrning har bir 
«
masofa-balandlik
»
tugun 
nuqtasida hisoblanadi. Tayanch signalining 
o‘lchangan
signal bilan ustma-ust 
tushish joyida korrelyatsiyaning eng 
cho‘qqisi
hosil 
bo‘lad
i, u korrelyatsiyaning 
boshqa koeffitsentlaridankelib chiqadigan shovqinlaridan yaqqol ajralib 
turadi. 
Aniq optimizatsiyalash yordamida yuqori aniqlikda reyka 
yuziningtasvirini, raqamli nivelir 
ZBA-
qabullovchi qurilmasi va reyka kodi 
masshtabiga nisbatan siljishi aniqlanadi. Aniq optimizsiyalash uchun berilgan 
qidiruv soxasida (3.5-rasm), 
ZBA-
qabullovchi qurilmadan olingan signal, 
ZBA-
qabullovchi qurilma elementlarining nurlanish darajasi 
to‘g‘risidagi
ma’lumotlardan
aniq foydalanish evaziga tayanch signallar bilan korrelirlanadi. 
Barcha 
256
ta yorqinlik gradatsiyasidan foydalaniladi. 
O‘
lchanilgan va tayanch 
signallar turli amplitudalarga ega 
bo‘lgan
holda korrelyatsiya funksiyasi (3.1) 
normallashtiriladi. 
( )
2
1
0
2
1
0
2
2
1
0
1
1
1
,
P
P
N
Q
Q
N
P
Q
P
Q
N
h
d
N
i
N
i
N
i
i
PQ
−
−

−

=



−
−
−

(3.3) 
Normallashtirish tufayli korrelyatsiya koeffitsentlar doimo 
± 1,0 
interval ichida 
bo‘ladi
. Bu optimallashtirish oxirida o
‘lchashdan
olingan 
natijalarga baho berish imkonini baradi. 
NA3003
niveliri 
NA2002
niveliridan 
shunisi bilan farqqiladiki, birinchisida qidiruv zonasi 40% ga zichroq 
bo‘lgan
panjaraga ega.
Optimallashtirishdan 
so‘ng
ZBA
qabullovchi qurilmaning alohida 
elementlariga tushuvchi nurlanish intensivligining farqlari tahlil qilinadi va 
hisobga olinadi.Nivelir va reyka orasida xalal beruvchi va shtrix kodni ayrim 
qismlarini 
to‘silganligi
oqibatida shtrix kodni noaniq 
bo‘lgan
uchastkalari 
hisoblash jarayonida payqab-aniqlab olinadi va shundan 
so‘ng
korrelyatsiya 
jarayonida qatnashmaydi. Kod tasvirining qaysi joyida 
to‘siq
joylashganligini 
ahamiyati 
yo‘q
. Nivelirlash paytida kod shtrixlarning boshqa 
ob’ektlari
bilan 

---

57 
qisman qoplanishi, 
ko‘rish
maydonidagi tasvir 
o‘lchami
ni 20% dan oshmasligi 
lozim. Ishlab chiqish jarayonida, tushuvchi nurlarning intensivligiga qarab 
qabullovchi qurilmaning alohida elementlarining (piksellarining) trapesiya 
shaklida sezuvchanligi hisobga olinadi (3.6-rasm).