«воспитание нового поколения в эпоху глобального преобразования: вызовы и перспективы»

248 •
1 APRIL 2022
•
ВОСПИТАНИЕ НОВОГО ПОКОЛЕНИЯ В ЭПОХУ ГЛОБАЛЬНОГО ПРЕОБРАЗОВАНИЯ
RAISING A NEW GENERATION IN ERA OF GLOBAL TRANSFORMATION •
1 APRIL 2022
•
249
Bundan tashqari о‘rta va yuqori sinf yapon о‘quvchi-yoshlari juku nomli kurslariga qatnashib, bunda ular 
kо‘proq hayotiy kо‘nikmalarni shakllantirishdan tashqari, odatiy maktab baholarini oshirish, universitet kirish 
imtihonlariga tayyorlanish hamda о‘zlari uchun yangi dо‘stlar orttirib, muloqotga kirishish madaniyatini 
shakllantirishadi. Statistik tahlil natijalariga kо‘ra, Yaponiyaning uchinchi yirik shahari hisoblangan 
Nagoyadagi juku kursiga qatnashgan yoshlarning 79,8 %i oliy о‘quv yurtlari talabasi bо‘lishgan [8, 
207–242-betlar].
Yapon yoshlari raqobatbardoshligining samaradorligini ta‘minlash mexanizmining yana bir ustun jihati 
shundaki, ular universitet va kollejlarga kirish imtihonlariga tayyorlanish uchun jamoviylik ustuvor ahamiyat 
kasb etadi. Ya‘ni bunda о‘qituvchilar motivatsion tadbirlar orqali о‘quvchilarni yanada kuchliroq о‘qishga 
va tayyorlanishga da‘vat etish bilan birga, ularga amaliy kо‘maklashadi. Bunda о‘qituvchilar administrativ 
rolda emas, balki mentor (mentor) yо‘l-yо‘riq kо‘rsatuvchi vazifasini ham bajaradi. Bunda о‘quvchilar 
juku kurslarini ustozlari bilan hamkorlikda faoliyat olib boradilar. Hattoki, ular о‘z shogirdlarini imtihon 
xonasigacha kuzatib qо‘yishadi [4, 157–187-betlar]. Bu jarayonni xuddi sport musobaqalardagi holatga ham 
о‘xshatishadi, ya‘ni bu holat atletika musobaqalarida ishtirok etayotgan sportchilarini kuzatishga о‘xshab 
ketadi [3, 37–59-betlar]. Demak, Yaponiyadagi aynan mana shu jamoaviy bо‘lib ishlash mexanizmi juda ham 
samara ekanligini hisobga olib, bizda ham talabalarni о‘qishga kirishidan о‘qishni tamomlab, diplom olish va 
ishga kirishgacha bо‘lgan jarayonlarda “ustoz-shogird” tizimining izchilligini ta‘minlash maqsadga muvofiq 
sanaladi. Negaki, pedagogik jamoa bо‘lib ishlash bu bir tomondan о‘quv jarayonlarining samaradorligini 
ta‘minlash uchun, ikkinchi tomondan oliy о‘quv yurtlari о‘z oldiga qо‘ygan maqsadlarni muvaffaqiyatli 
amalga oshirishni ta’minlaydi.
Yaponiyada yoshlar akademik raqobatbardoshlikni kuchaytirishga ham juda katta e‘tibor beriladi. Buning 
uchun universitetlarda turli xil maxsus tо‘garak va klublar mavjud bо‘lib, ular majburiy va volantyorlik asosida 
faoliyat olib boradi. Bu kabi ilmiy tо‘garak va klublarga talaba yoshlar juda ham faol ishtirok etishadi. Masalan, 
Meiji universiteti va Arata oliy maktablarida bu kо‘rsatkich 80%ni tashkil etadi. Olib borilgan sotsiologik 
sо‘rov natijalariga kо‘ra, bu kabi ilmiy tо‘garak va klublar faoliyatini respondentlar ijobiy baholashgan. Arata 
va Meijida ta‘lim muassasasida faoliyat olib borayotgan ustozlarining fikricha, tо‘garak va klublar “raqobat 
ruhi”ni (kyoso ishiki) paydo qiladi. Bu kabi tо‘garak va klublar raqobat birligi va oliy о‘quv yurtlari о‘rtasida 
raqobat shiddatini keltirib chiqarish bilan birga talaba-yoshlar uchun о‘z qobiliyat va iste’dodlarini rо‘yobga 
chiqarishiga ham kо‘maklashadi [4, 103–136-betlar]. Shu jihatdan olib qaralganda, Yaponiya oliy ta’lim 
tizimida tо‘garak va klublari qо‘lga kiritilgan tajribalarning ekstrapolyatsiyasini amalga oshirgan holda oliy 
ta‘lim tizimida tayyorlanayotgan mutaxassislarni tayyorlashda foydalanish maqsadga muvofiq.