O. T. A L a V i y a, s h. Q. Q o d I r o V a. N. Q o d I r o V, s h. H. H a m r o q u L o V e. H. H a L i L o V

R e tik u ly a r f o r m a ts iy a b ila n k a tta y a r im s h a r la r p o ' s t l o g ' i
o 'r ta s id a g i (re tik u lo -k o rtik a l) m u n o sa b a tla r
K a tta y a rim sh a rla r 
p o ’s tlo g ’id a r o ’y b e ra d ig a n b io e le k tr ja ra y o n la rin i te k sh irish shuni 
k o ’rsatd ik i, tiy ra k lik holati u chun x arakterli b o ’lgan p ast v oltli tez-tez 
e le k tr te b ra n is h la ri e s h itu v , k o ’ruv, ta g til v a b o s h q a tu rli-tu m a n
r e s e p to r la r t a ’s ir la n g a n d a k u c h a y a d i y o k i h a tto y u z a g a c h iq a d i. 
B u n d a y e ffe k t 
fa o lla sh ish re a k siya si
d eb atala d i. K atta y a rim sh a rla r 
p o ’s tlo g ’in in g te g ish li re se p to rla rd a n im p u lsla r o lib tu rad ig an s e n ­
122

---

sor sohasidagi em as, ham m a q ism id a faollashish reaksiyasi ro ‘y beradi 
va t a ‘sir to ‘x ta g a n d a n keyin ham b ir n e c h a v aq t d av o m etav e ra d i. 
S hu fa k tla rg a a so sla n ib , b u tu n p o ‘stlo q fa o llig in i o sh ira d ig a n va uni 
m u ay y an q o ‘z g ‘alish h o la tid a sa q la y d ig a n m a rk a z iy m e x an iz m bor, 
degan x u lo sa ch iq arild i.
M iy a o ‘zan i u zu n c h o q m iy a p astid a n yoki V aroliy k o ‘p rig in in g
p a s tr o g ‘ id a n q ir q ib q o ‘y ilg a n m u s h u k n in g k a tta y a r im s h a r la r
p o ‘stlo g ‘idagi elek tr p o ten siallarin i F .B re m e rq a y d etgan. M iy a o ‘zani 
y u q o rid a g ic h a q irq ib q o ‘y ilg a n d a tiy ra k lik h o la ti u ch u n x ara k te rli 
elektr faolligi saqlanib turaveradi. M iya o ‘zani o 'rta m iya ro 'p a ra sid a n
qirqib q o 'y ilg a n d a , k atta y arim sh a rla r p o ‘stlo g ‘id a u y q u h olati u chun 
xara k terli b o 'lg a n y u k s a k v o ltli su st e le k tr te b ra n ish la ri y u za g a keldi. 
Bu k a tta y arim sh a rla r p o ‘s tlo g ‘ig a o 'r ta m iy a n in g fa o lla sh tiru v c h i 
t a ’sir k o 'rs a tis h id a n g u v o h lik b era d i. G .M egun v a G .M orutssi m iy a 
o 'z a n in in g turli q ism larig a m ik ro e lek tro d la rn i ste re o ta k sis app aratlari 
y o rd a m id a k iritib , re tik u ly a r fo rm a tsiy a g a t a ’sir etg a n d a k a tta y arim
s h a rla r p o 's tlo g 'id a u y g 'o n is h va ta b iiy tiy ra k lik h o la tla ri u ch u n
x a ra k te rli e le k tr f a o llig in in g o 'z g a r is h in i 1 9 4 9 -y ild a a n iq la s h d i. 
Talam usning n o sp esifik y adrolari va g ipotalam u sn in g dorsal b o 'lim ig a
t a ’sir etib , sh u n g a o 'x s h a s h re a k siy a n i y u z a g a c h iq a rish i m um kin.
M iy a o 'z a n in in g y u q o ri b o 'lim la r id a g i r e tik u ly a r fo rm a ts iy a
y e m irilg a n d a k a tta y a rim sh a rla r p o 's tlo g 'in in g se n so r so h a la rig a
m a x su s o 'tk a z u v c h i y o 'lla r o rq a li a ffe re n t im p u lsla r k e lib tu rish ig a
q aram ay, h ayvon c h u q u r uyqu h o la tig a k irad i. B unday o p e ra tsiy a d a n
k eyin h ay v o n u z lu k siz uxlab, tashqi ta 's irla r g a rea k siy a k o 'rsa tm a y d i 
d esa b o 'la d i. K atta y a rim sh a rla r va p o 's tlo g 'in in g n o rm al ish lash i 
m iy a o 'z a n in in g re tik u ly a r fo rm a tsiy a si v a ta la m u sn in g n o sp e sifik
y a d r o la r id a n to n u s l o v c h i, f a o ll a s h ti r u v c h i im p u ls la r k e lis h ig a
a n c h a g in a b o g 'liq ek a n lig i shu bilan isb o t q ilin ad i.
B ir q a n c h a m a 'lu m o tla r sh u n d a n d a lo la t b era d ik i, h a r xil a ffe re n t 
ta ’sirlarda retikulyar tizim hujayralarining turli guruhlari faollik holatiga 
keladi, shu tufayli retik u ly ar form atsiya katta yarim sharlar p o 's tlo g 'ig a
b ir x ild a f a o ll a s h ti r u v c h i t a ’s ir k o 'r s a tm a y d i. M a s a la n , o v q a t 
reflekslarida retik u ly ar form atsiya va k atta yarim sharlar p o 's tlo g 'in in g
e l e k t r r e a k s i y a l a r i h a y v o n n i n g h i m o y a l a n i s h r e a k s i y a s i d a
k u z a tila d ig a n e le k tr re a k siy a la rid a n k atta farq q ilish i P .K .A noxin 
la b a ra to riy a sid a k o 'rs a tib b erild i.