R sayfullaye V a, B. M e n g L iy e V, G. Bo q iyeva, M. Q u r b o n o V a, Z. Y u n u s o V a, m a b u z a L o V a h o z I r g I

sensatt;
ega: 
Oybek, 
sen 
maktabga kechikyapsan;
hoi: 
Halim, 
sen tufayli 
murodimga etdim;
aniqlovchi: 
Gulbadan, 
setting 
muhabbating dilingda pinhon;
to‘ldiruvchi: 
Qarchig‘ay changalim, 
senga 
yo
7 
bo 
‘Is
in.
Undalma qo'llanganda u kengaytirgan so‘z tushib qolishi ham 
mumkin. 
1 
.E y Sharqning bo'stoni, dilimga payvand!
2. 
Kel, ey
Furqat, suxanni muxtasxr qil.
So‘zlovchining niitqi qaratilgan shaxs/predmetni ifodalovchi 
so'zshakl gap tarkibida yo‘q bo‘lishi va uni tiklab ham bo'lmasligi 
mumkin: 1 
.H oy qizlar, mam bo'ldi pora-pora paranji. 2. Yigitcha,
mashina jo ‘nayapti.
Ammo baribir, undalma ifodalanmagan 
ikkinchi 
shaxs olmoshi 
mazmunining 
muayyanlashtiruvchisi 
ekanligi ma’lu m bo‘lib turadi.
376

---

Undalina vazifasida qo‘llanadigan so‘z:
ot
: Xola, bemahczlda nima qilib yuribsiz!
otlashgan so‘z: 1 . 
Ko ‘rganlar, gapiring. 2. Tentagim, nima dey-
san ? 3. Birinchi, men ikkinchi!
Undalma kengayishi ham mumkin: 1. 
Yaxshi yigit, sevganing-
dan ayrilmc. 2. Oq ilon, oppoq ilon, oydinda yotganing qani?
Undalma uyushishi ham m u m k in . Bunda nutq turli narsalarga 
qaratiladi. 
Daraxtlar, bo ‘stonlar, sizdan so‘rayman.
Undalma gapning barcha o ‘rinlarida kela oladi. Gap boshida 
kelganda uni ochadi, oxirida esa yopadi: 1. 
Aziz do‘stim, om on-
misan?
2. 
Omonmisan, aziz do ‘stim.
Undalma mustaqil gap m aqom ini ham olishi mumkin: /. 
Opa!
Sen ham odam edingmi? 2. Bola qichqirdi: «Dada!»
G a p n in g k irish v a k iritm a kengaytiruvchilari