Mustaqillik yillarida O‘zbekistonda bozor munosabatlariga asoslan- gan

Savdo (o‘tkazish) bozori tahlili. 
Bu bo‘lim birinchi navbatda ishlab 
chiqilishi kerak, chunki boshqa bo‘limlar, masalan, “Ishlab chiqarish 
faoliyati”, “Moliya”, “Bozor” bo‘limida ko‘rsatilgan ma’lumotlarga 
asoslanadi. 
Savdoning bo‘lg‘usi bozori tahlili – biznes-reja tayyorlashning eng 
muhim bosqichlaridan, bunday ishdan mablag‘ni ham, kuchni ham ayamaslik 
kerak. Tajribalar ko‘rsatadiki, vaqti kelib, barbod bo‘lgan ko‘pchilik tijorat 
loyihalarining sababi bozorni sust o‘rganish va uning sig‘imini yaxshi 
baholay olmaslik bilan bog‘liq bo‘lgan. 
Bozorning jozibadorligi (jalb etuvchanligi)ni baholashda quyidagi- larni 
ko‘rsatish muhim: 
-
korxona tovar (xizmat)lari realizatsiyasi amalga oshiriladigan 
hududni; 
-
bozorning natural va qiymat ko‘rinishida ifodalangan sig‘imini; 
-
bu bozorning o‘sishga yoki turg‘unlikka moyilligini; 
-
bozorning asosiy segmentlari o‘lchamlarini; 
-
bozorning diversifikatsiyalanganligi; 
-
bozorning narxlarga, xizmat ko‘rsatish darajasiga, tashqi omillar 
o‘zgarishiga ta’sirchanligi; 
-
davriylikka moyillikni; 
-
mavsumiylikka moyillikni; 
-
yetkazib beruvchilarning tuziladigan bitimlar xarakteriga ta’siretishi. 
Firmangizning 
strategik 
holati tahlili quyidagi 
tariflarni 
ko‘zdatutadi: 
-
raqobatchilarni; 
-
raqobatchilar egallab olgan bozorning ulushini; 
-
bozorning taxmin qilinadigan ulushini; 
-
bozorning asosiy segmentlarini qamrab olinishini; 
-
ta’minotchilar bilan munosabatlar xarakterini; 
-
rejalashtirilayotgan mahsulotning sotilishi bashoratini. 
Dasturning bu bo‘limini tuzishda tadbirkor o‘ta obyektiv bo‘lishi, 
bozorning holati haqidagi xulosalarini o‘tkazilgan marketing tadqiqotlari 
natijasida olingan ishonchli ma’lumotlarga asoslanishi kerak. Mutaxas- sislar 
marketing dasturi (biznes-reja) tuzuvchilarda savdo (o‘tkazish) bozori 
imkoniyatlariga, sotish bashoralariga nisbatan ortiqcha optimizm- ni 
ta’kidlaydilar. Potensial investorlar savdo bozorini 
baholashlarini 
so‘ralganda, ko‘pincha, ularga “savdo bozori cheklanmagan”, – deya standart 
javob berishadi. 

---

“Taklif qilinayotgan tovarning qadri nihoyatda baland, uni korxona 
ishlab chiqarishi bilan iste’molchilar xarid qiladi”, – degan ishonch chuqur 
ildiz otgan. Ishlab chiqaruvchi uchun esa yoqimli tashvish – foydani sanab 
olishgina qoladi”. 
Bunday o‘ziga ishonch – bizning yaqin o‘tmishimizdagi, hamma narsa 
o‘ta taqchil bo‘lgan paytdagi qayg‘uli sarqit. Shundan beri ko‘p narsa 
o‘zgardi va savdo imkoniyatlari sezilarli yomonlashdi. Iste’mol va resurslar 
bozori tadqiqotlarining ko‘rsatishicha, iqtisod qayta ishlab chiqarishning 
talabning jiddiy pasayishi bilan xarakterli klassik inqiroz chizig‘iga kirib 
qoldi, demak, tarmoq bozorlari miqdori ham toraydi. 
Tadbirkorlar tomonidan bozorni ustuvor baholanishining yana bir sababi 
bor: bu ularning narsalar holatini o‘ta bezab ko‘rsatishga, biznesning 
ehtimoliy istiqboli yo‘lidagi hiylasi. Biroq bu zararli, ishonchni yo‘qotishiga 
xizmat qiladigan holat.