«сарайшық» мемлекеттік тарихи-мәдени музей-қорығы атырау облысы білім беру басқармасының Әдістемелік орталығЫ

Ұшқан ата қорымы 
– Құлсары қаласынан оңтүстік-шығысқа қарай 40 
шақырым қашықтықта орналасқан. Ұшқан ұлы Жібек жолының бойындағы бау- 
бақшалы гүлденген қала болған. Ол аудандағы тарихи ескерткіштердің ең көнесі. 
Қорымның атауы осында жерленген «әулие» Ұшқан атаға байланысты. Алайда, 
басқа да жорамалдар бойынша атау «үш аққан» немесе «үш хан» сөзінен шыққан 
делініп, XVIII ғасырдағы қазақтар арасындағы қанды қырғындармен 
байланыстырылады. Зират тұщы сулы бұлағы бар Алтын Орда дәуіріндегі 
қалашықтың жанында пайда болған. Ол өткен ғасырлардағы көшпелі 
қазақтардың көктемгі және күзгі көш жолының бойында орналасқан. Ұшқан ата 
қорымында қазіргі таңда екі мыңнан астам қабір бар. Мұндағы шикі кірпіштен 
тұрғызылған ортағасырлық ескерткіштер нашар сақталғанымен, кейінгі уақытта 
салынған кесене мазарлардың бүгінге дейін алғашқы қалпы көп өзгермеген. 
Қорымдағы құлпытастарды пайда болу ерекшелігі жағынан үш кезеңге бөліп 
қарауға болады. 
1.
XVII ғасыр ортасынан XIX ғасырға дейін сәндік элементтердің 
айқын, анық, көлемділігі; 
2.
XIX ғасыр орта шенінен, жай рельефті әсемдік элементтер мен 
эпиграфиканың үйлесімділігі; 
3.
XIX ғасырдың аяғы мен XX ғасыр басындағы ескерткіштердің өте 
үлкен бағанаға ұқсастылығы. 
Осындағы соңғы кезеңде жасалған құлпытастар ағайынды тас қашаушы 
шебер Елеусін және Елболсын деген Егісінұлдарының қолдарынан шыққан. 
Қорымда тарихи – этнографиялық жағынан құнды 94 құлпытас, 3 қойтас, 8 
сағанатам және 1 сандықтас бар. 
Құлпытастардағы эпиграфика мен таңбаға қарағанда, Ұшқан ата 
қорымында Адай, Кете, Шекті, тағы да өзге рулардың өкілдері жерленген. 
Бүгіндері Ұшқан ата қорымына жергілікті жіне көрші облыстардан адамдар 
келіп зиярат етеді. 
Қазақстан деген Ұлы Дала киелі жерлерге толы. Осы жерлерді қадірлеп- 
қастерлеу – бүгінгі ұрпақтың міндеті. Тұңғыш президентіміз Нұрсұлтан 
Назарбаев «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» атты жолдауында жалпыұлттық 

---

309 
қасиетті орындар ұғымының ерекше маңыздылығын атап өткен болатын. 
Қазақстанның қасиетті тарихи-мәдени ескерткіштері – неше ғасыр өтсе де, бізді 
кез-келген рухани жұтаңдықтан сақтап, аман алып шығатын символдық 
қалқанымыз әрі ұлттық мақтанышымыз. Осы ұлттық мақтанышымызды сақтай 
білуіміз қажет.