«сарайшық» мемлекеттік тарихи-мәдени музей-қорығы атырау облысы білім беру басқармасының Әдістемелік орталығЫ

Қарашүңгіл қорымы 
– Атырау облысы, Жылыой ауданы, Аққұдық 
ауылынан солтүстікке қарай 12 шақырым жерде орналасқан. Батыс 
Қазақстанның ең ірі ескерткіштеріне жатады. Пайда болу уақыты XVIII – XX 
ғасырлар аралығын қамтиды. Қорымның атауына үңілетін болсақ бір деректерде 
астынан мұнай шыққан сордың аты «қара» «шұңқыр» сөзінен шыққан десе, 
халық ауызынан тарап келген аңыз бойынша қорым аты екі ғашықтың атымен 
байланыстырылады. Қара атты жігіт пен Шұңғыл атты қыз осы жерде қайтыс 
болып жерленген деседі. Қорымның қасында XIX ғасырдың аяғында қазақ 
жерінің тұңғыш мұнайы өндірілді. XIX ғасырдың соңында мұнай өндіруге орай 
1899 жылы Үстірттен өтетін темір жол жобасына байланысты экспедициялар 
жүргізіліп, нәтижесінде алғаш рет қорымдағы мазарлардың фотосуреті 1903 
жылы Санкт-Петербургтен шыққан «Россия. Полное географическое 
описание...» атты жинақтың 18 томында жарық көрді. 
Қорымның оңтүстік бөлігінде «қасиетті» Қара баба зираты бар, оған дәстүр 
бойынша құлпытас қойылып, басына ағаш қадау орнатылған. Қарашүңгілдегі 
шикі кірпіштен қаланған бір камералық кесенелердің көпшілігі киіз үй тәріздес 
пішінмен салынған. Алайда олардың барлығы дерлік қазіргі уақытта бұзылған. 
Қорымда облысымыздың солтүстік өңіріне ғана тән қамыс пен қоғаны пайдалана 

---

308 
отырып тікбұрышты, сопақша тәрізді жасалған қоршау-шегендер көбірек. 
Сонымен қатар, осында шикі кірпіштенқаланған қоршаулармен Ұшқан ата 
қауымына ұқсас бағана тәрізді құлпытастар бар. 
Қорымның көлемі 20 га, 900-950 ден астам әртүрлі ескерткіштер бар. 
Статистика бойынша 15 дәстүрлі кесене, 238 құлпытас, 8 қойтас, 2 сандықтас, 
702 қоршау, 60 қабір үсті үйіндісі бар. 
Қорым Маңғыстау мен Үстірт арасында көшіп-қонып жүрген адай, шекті, 
кете, шеркеш, есентемір, бегімбет руларының өкілдері жерленген қауымдық 
қорым ретінде белгілі. 
Қорымның батыс беткейіндегі зиярат етушілерге арнап түнек үй салынған.