«сарайшық» мемлекеттік тарихи-мәдени музей-қорығы атырау облысы білім беру басқармасының Әдістемелік орталығЫ

Ұшқан ата қорымы - 
Құлсары қаласынан оңтүстік шығысқа қарай 40 
шақырым қашықтықта орналасқан. Ұшқан - Ұлы жібек жолының бойындағы бау 
– бақшалы гүлденген қала болған. Ол аудандағы тари ескерткіштердің ең көнесі. 

---

223 
Қорымның атауы осында жерленген «әулие» Ұшқан атаға байланысты. Алайда 
басқада жорамалдар бойынша атау « үш аққан» немесе «үш хан» сөзінен 
шыққан делініп, XVII ғасырдағы қалмақ торғауыттар қазақтар арасындағы қанды 
қырғындармен байланыстырады. Зират тұщы бұлағы бар Алтын орда дәуірінде 
пайда болған. Ол өткен ғасырлардағы көшпелі қазақтардың көктемгі және күзгі 
көш жолының бойында орналасқан. Ұшқан қорымында екі мыңнан асқан қабір 
бар. Мұндағы шикә кірпіштен тұрғызылған ортағасырлық ескерткіштер нашар 
сақталғанмен , кейінгі уақытта салынған кесене мазардың күні бүггінгі дейін 
алғашқы қалыпы көп өзгермеген. 
Қорымда тарихи – этнографиялық жағынан құнды 94 құлпытас, 3 қойтас, 8 
сағантам және 1 сандықтас бар. Құлпытастардағы эпиграфика мен таңбаларға 
қарағанда Ұшқан ата қорымында Адай, кете,шекті тағы да өзге рулардың өкілдері 
жерленген. Бүгіндері Ұшқан қорымында жергілікті және көрші облыстардан 
зиярат етеді.[4,52] 
Қаршүңгіл қорымы - 
Атырау облысы ,Жылыой ауданы , Аққұдық 
ауылының солтүстікке қарай 12 шақырым жерде. Батыс Қазақстанның ең ірі 
ескерткіштеріне жатады. Пайда болу уақыты XVIII- XX ғасырар аралығын 
қамтиды. Қорымның атауын бір деректерде астынан мұнай шыққан сордың аты 
« қара шұңқыр» сөзінен шыққан десе, халық аузынан шыққан аңыз бойынша 
қорым аты екі ғашықтың атымен байланыстырады. Қара атты жігіт пен Шұңғыл 
атты қыз осы жерде қайтыс болып, жерленген деседі. Қорымның қасында XIX 
ғасырдың аяғында қазақ жерінің тұңғыш мұнайы өндірілді. XIX ғасырдың 
соңында мұнай өндіруге орай 1899 жылы Үстірттен өтетін темір жол жобасына 
байланысты экспедициялар жүргізіліп, нәтижесінде алғаш рет қорымдағы 
мазарлардың фото суреті 1903 жылы Сант –Петербургтен шыққан « Россия. 
Полное географическое описание...» атты жинақтың 18 томына жарық көрінді. 
Қорымның оңтүстігінде «қасиетті» Қара баба зираты бар, оған дәстүр бойынша 
құлпытас қойылып, басына ағаш қадау орнатылған. Қарашүңгілдегі шикі 
кірпіштен қаланған бәр камералық кесенелердің көпшілігі киіз үй тәріздес 
пішінмен салынған. Алайда олардың барлығы дерлік бұзылған. Қорымда 
облысымыздың солтүстік өңіріне тән қамыс пен қоғаны пайдалана отырып 
тікбұрышты,сопақша тәрізді жасалған қоршау шегендер көбірек. Сонымен бірге 
,осында шикі кірпіштен қаланған қоршаулармен Ұшқан ата қауымына ұқсас 
бағана тәрізді құлпытастар бар. [3]