Mamlakatimizda ijtimoiy-iqtisodiy islohotlarni samarali amalga oshirish

oddiy aksiya 
bahosini obligatsiya
yoki imtiyozli aksiya bahosi kabi oson hisoblab bo‘lmaydi, 
chunki oddiy aksiyaning qaytim stavkasini bevosita kuzatib bo‘lmaydi. Masalan, 
oddiy aksiyada aniq kupon to‘lovi yoki dividend miqdori belgilanmagan. 
Oddiy aksiya egalari firmaning asosiy egalari ekanligini hisobga olib, 
obligatsiya va imtiyozli aksiya egalariga dividend, foiz to‘lovlari va qarzning 
asosiy qismi to‘lab berilgandan so‘ng foydaning kompaniya ixtiyorida qolgan 
qismi ularning foydasi hisoblanadi. Ikkinchidan, oddiy aksiyalar firma daromadini 
saqlab turish, reinvestitsiyalash yoki yangi aksiyalarni emissiya qilish natijasida 
olinishi mumkin.Ta’kidlab o‘tilgan turlari boshqalaridan farq qiladi, chunki firma 
foydani saqlab turganida tranzaksion xarajatlarni amalga oshirmaydi, ammo yangi 
aksiya emissiya qilganda tranzaksion xarajatlarni to‘lab berishiga to‘g‘ri keladi.
Biz oddiy aksiya egalarining kutilgan daromad darajasini 2 usul bilan hisoblaymiz 
va bu kelgusida kompaniyaning oddiy aksiya bahosini hisoblashda alohida 
ahamiyatga ega. Bu usullar dividendning o‘sib borish modeli va kapital aktivni 
baholash modeli (KABM) bo‘lib, ikkisi ham qimmatli qog‘ozlarni baholash 
mavzusida ta’kidlab o‘tilgan edi.
Firmaning oddiy aksiyalar hozirgi qiymati barcha kelgusidagi dividend 
to‘lovlarining yig‘indisiga teng. Agar dividendlar 
g
darajada doimo o‘sib borishi 
kutilayotgan bo‘lsa, unda
 
investorning talab etilgan qaytim stavkasi
𝑘
𝑐𝑠
dan past 
bo‘ladi. Bunda, oddiy aksiyaning bahosi 
𝑃
𝑐𝑠
quyidagicha yoziladi: 
𝑃
𝑐𝑠
= 
𝐷
1
𝑘
𝑐𝑠
−𝑔
(6) 

---

180 
Bu yerda, 
𝐷
1
1 yil ichida firmaning oddiy aksiyadorlariga taqsimlanishi 
kutilayotgan dividend miqdori. Kutilayotgan dividend hozirgi dividend
(𝐷
0
) ning 1 
plus dividendning yillik o‘sish darajasiga ko‘paytmasiga teng (ya’ni, 
𝐷
1
= 𝐷
0
(1 +
𝑔))
. Investorning talab etilgan qaytim stavkasi (6) tenglamadan 
𝑘
𝑐𝑠
ni topish orqali 
hisoblanadi: 
𝑘
𝑐𝑠
= 
𝐷
1
𝑃
𝑐𝑠
+ 
𝑔
(7) 
Bu yerda 
𝑘
𝑐𝑠
investorning kompaniyaga investitsiya qilishdan kutadigan 
daromad darajasidir. Bu koeffitsiyent oddiy aksiyaning bahosini hisoblash paytida 
qo‘llaniladi, yangi aksiyadorlik kapitali kompaniyaning hozirgi davr daromadining 
bir qismini saqlash orqali hosil qilinadi. Oddiy aksiyalarni moliyalashtirish 2 xil 
usul orqali amalga oshiriladi, birinchisi daromadni saqlash va ikkinchisi yangi 
aksiyalarni savdoga chiqarish. Agar firma daromadini saqlasa, tranzaksion xarajat 
vujudga kelmaydi, shunday ekan, investorning kutilgan qaytim stavkasi 
kompaniyaning yangi aksiyalari kapital bahosiga teng bo‘ladi. 
Agar firma aksiyadorlik kapitalini oshirish uchun yangi aksiyalarni emissiya qilsa, 
tranzaksion xarajatlarni qilishiga to‘g‘ri keladi. (7) tenglamada oddiy aksiya 
bahosini 
𝑘
𝑛𝑐𝑠
topish uchun tranzaksion xarajatlarni hisobga olish maqsadida har bir 
aksiyaga sof tushum 
𝑁𝑃
𝑐𝑠
ni aksiya narxi 
𝑃
𝑐𝑠
bilan almashtiramiz: 
𝑘
𝑛𝑐𝑠
= 
𝐷
1
𝑁𝑃
𝑐𝑠
+ 
𝑔
(8)