M. T. Asqarova, G‘. E. Zaxidov, L. F. Amirov

shaxsiy 
tasarrufdagi daromad (ShTD) 
ko‘rsatkichi topiladi. 
ShTD 
uy xo‘jaliklari tomonidan 
iste’mol (C) 
va 
jamg‘arish (S) 
uchun ishlatiladi. 
ShTD =C + S 
Makroiqtisodiy tahlilda uy xo‘jaliklarining ShTD va Yalpi milliy 
tasarrufdagi daromad (YaMTD) ko‘rsatkichlari o‘zaro farqlanadi. 
YaMTD= YaMD + Xorijdan olingan sof transfertlar 
Xorijdan olingan sof transfertlar = Mamlakat tashqarisidan 
olingan transfertlar – Mamlakatdan tashqariga berilgan 
transfertlar
) 
Yalpi milliy tasarrufidagi daromad yakuniy iste’mol va milliy 
jamg‘arish uchun ishlatiladi. 
YaMTD= Yakuniy iste’mol +Milliy jamg‘armalar 
Yakuniy iste’mol uy xo‘jaliklarining iste’mol xarajatlaridan 
tashqari hukumatning iste’mol xarajatlarini ham o‘z ichiga oladi. 
 
2.5. Nominal va real Yalpi ichki mahsulot 
Iqtisodiyotda mavjud bo‘lgan inflatsiya jarayonlari YaIMni 
hisoblashni qiyinlashtiradi. Bu ko‘rsatkich dinamikasi bir vaqtning 
o‘zida ishlab chiqarilayotgan mahsulotlar miqdor va baho 
darajalarining o‘zgarishini ifodalaydi. Bu shuni bildiradiki, YaIM 
miqdoriga bir vaqtning o‘zida ham ishlab chiqarilayotgan 

---

31 
mahsulotlarning fizik hajmi, ham baho darajasi o‘zgarishi ta’sir 
ko‘rsatadi. 
Iqtisodiyotda 
doimiy 
inflatsiya 
jarayonining 
mavjudligi 
makroiqtisodiy ko‘rsatkichlarni taqqoslama baholarda hisoblashni 
zarur etib qo‘yadi. Chunki, inflatsiya iqtisodiyotning real holatini 
buzib ko‘rsatadi. Iqtisodiyotni tahlil qilish, muammolarni aniqlash 
hamda boshqaruv qarorlarini qabul qilishni qiyinlashtiradi. Bu vazifani 
bajarish uchun joriy baholarda hisoblangan nominal ko‘rsatkichlardan 
emas, balki taqqoslama (bazis) baholarda hisoblangan real 
ko‘rsatkichlardan foydalanish zarur. Ayrim yagona firmadan farqli 
o‘laroq milliy iqtisodiyotda juda ko‘p sonli tovarlar va xizmatlar ishlab 
chiqarilishi sababli ularning barchasini bir varakayiga taqqoslama 
baholarda hisoblash qiyin. Shu tufayli YaIM tarkibida katta ulushni 
tashkil etgan eng muhim tovarlar va xizmatlar bahosining o‘zgarishi 
koeffitsienti (baholar indeksi) hisoblab topilib olingan natija butun 
milliy iqtisodiyot uchun tadbiq etiladi. 
Baholar indeksini yoki inflatsiya darajasini hisoblash uchun: 
-
deflator (Paashe indeksi); 
-
iste’mol narxlari indeksi(Laspeyres indeksi); 
-
sanoat ishlab chiqarish baholari indekslari hisoblanishi lozim. 
Deflator ko‘rsatkichi quyidagi formula bilan hisoblanadi: