M. T. Asqarova, G‘. E. Zaxidov, L. F. Amirov

2.6. Asosiy makroiqtisodiy ayniyatlar 
 
Milliy iqtisodiyot rivojlanishi jarayonlarida turli makroiqtisodiy 
ko‘rsatkichlar o‘rtasida ma’lum proporsiyalar yoki tenglik 
ta’minlanishi lozim. Proporsiya atamasi aynan tenglikni bildirmasdan 
bir butunga nisbatan uning bo‘laklarining nisbatini, yoki shu bo‘laklar 
o‘rtasidagi nisbatni bildiradi. Bunga mavzuyimizning YaMTD ning 
yakuniy iste’mol va milliy jamg‘arishga bo‘linishini misol qilib 
keltirish mumkin. 
Odatda YaMTD hajmida yakuniy iste’mol hajmi yuqori bo‘ladi. 
Ammo mavzuning 4-savolida Xitoy Xalq Respublikasi misolida 
ko‘rdikki milliy jamg‘armalarning ulushi ham yuqori bo‘lishi mumkin 
ekan. Demak yakuniy iste’mol va milliy jamg‘armalarning YaMTD 
dagi ulushi 3:1 proporsiyada ham, 2:1 proporsiyada ham bo‘lishi 
mumkin ekan. 
Shu bilan birga iqtisodiyotda muvozanat bo‘lishi uchun ayrim 
ko‘rsatkichlarning aynan teng bo‘lishi talab etiladi. 
Turli 
makroiqtisodiy ko‘rsatkichlar, yoki ko‘rsatkichlar guruhlari 
o‘rtasidagi mavjud bo‘ladigan, yoki mavjud bo‘lishi iqtisodiy 
qonuniyat hisoblagan o‘zaro tenglikka makroiqtisodiy ayniyat 
deyiladi. 
Xarajatlar va daromadlar ko‘rinishida hisoblangan YaIM 
ko‘rsatkichlarining o‘zaro tengligi asosiy makroiqtisodiy ayniyat 
hisoblanadi. 
Y= C+ I + G + Xn 
Ikkinchi bir makroiqtisodiy ayniyat investitsiyalar va jamg‘armalar 
Idef * Iini 

---

34 
o‘rtasidagi tenglik hisoblanadi. 
Investitsiyalar miqdori mamlakatdagi jamg‘armalar miqdoriga 
bog‘liq bo‘ladi. Bu ikki ko‘rsatkich o‘rtasidagi tenglikka erishish 
makroiqtisodiy barqarorlikka erishishning muhim shartidir. Agarda, 
milliy iqtisodiyot tashqi dunyo 
bilan hech qanday aloqaga ega emas (
Xn 
= 0) va davlatning iqtisodiyotga 
aralashuvi nolga teng (G=0), deb faraz qilinsa, unda YaIM orqali 
ifodalangan ishlab chiqarish hajmi ShTD ga teng bo‘ladi. Ya’ni: