M. T. Asqarova, G‘. E. Zaxidov, L. F. Amirov

YaIM = ShTD = C + S, 
ayni paytda: 
YaIM = C + I 
Bu yerda makroiqtisodiy ayniyat quyidagi ko‘rinishga ega bo‘ladi: 
C + I = C + S yoki I = S 
Ushbu ayniyatdan ko‘rinib turibdiki, uy xo‘jaliklarining 
jamg‘arishga bo‘lgan istaklari tadbirkorlikning qancha miqdorda 
investitsiyalash xohishlariga mos tushsa, unda daromadlar hajmi (C+S) 
va yalpi xarajatlar (C+I) hajmiga tengligiga yoki ishlab chiqarishning 
muvozanat darajasiga erishish mumkin. 
Aytaylik, mamlakat iqtisodiyoti ochiq, ya’ni eksport-import aloqalari 
yo‘lga qo‘yilgan, soliq solish va transfert to‘lovlari ko‘rinishida davlat 
aralashuvi mavjud bo‘lsin. Bunday holatda jamg‘arish tushunchasi 
murakkablashib, quyidagi ko‘rinishga ega bo‘ladi:
21
S = Sp + Sg + Sx 
Bu yerda: Sp - xususiy jamg‘armalar; Sg - davlat jamg‘armalari; 
Sx - boshqa mamlakatlar jamg‘armalari. 
Bunda xususiy jamg‘armalar daromadlar (Y), transfert to‘lovlari 
(TR), davlat zayomlari bo‘yicha foizlar yig‘indisidan (N) soliqlar (T) va 
iste’mol (C) xarajatlari yig‘indisini ayirish natijasiga teng bo‘ladi. 
Sp = (Y + TR + N - T) – C 
Davlat jag‘marmalari quyidagi miqdorga teng bo‘ladi: 
Sg = (T - TR - N) – G 
Agar davlat jamg‘armalari nolga teng bo‘lsa, davlat budjeti 
muvozanatlashgan, jamg‘arishning manfiy miqdori budjet taqchilligini 
(BT) bildiradi: 
BT = - Sg 
Bu yerda: BT – budjet taqchilligi miqdori. 

---

35 
Boshqa mamlakatlarning jamg‘armalari tashqi dunyoning bizning 
importimiz 
hisobiga 
olgan 
daromadlaridan 
ularning 
bizning 
eksportimizga sarflangan xarajatlarini ayirib topiladi. 
Sx =M – X 
yoki 
Sx = -Xn 
Agar mamlakat eksportiga nisbatan ko‘proq import qilsa, unda 
daromadlarning bir qismi xorijda qoladi va keyinchalik undan xorijiy 
sheriklar tomonidan mamlakatimizda ko‘chmas mulk va moliyaviy aktiv 
sotib olishda foydalaniladi. 
Har qanday holatda ham barcha turdagi jamg‘armalarning umumiy 
yig‘indisi investitsiyalarga teng bo‘ladi: