2. O‘tilayotgan fanning asosiy nazariy materiali 1-mavzu: “Tilshunoslik va tabiiy fanlar” fanining o’rganish obyekti, maqsadi va vazifalari

Automatic Speech Recognition);
-matndan faktlarni avtomatik ajratib olish (inglizcha 
fact extraction, text 
mining).
Kompyuter lingvistikasida qo‘llaniladigan va yaratiladigan lingvistik 
vositalarni shartli ravishda ikki qismga bo‘lish mumkin: deklarativ hamda 
protsedura qismlari. 
Deklarativ qismg
a til va nutq birliklari lug‘ati, grammatik 
ma’lumotnomalar, matnlar korpusi kabilarni kiritish mumkin. 
Protsedura qismi
esa yuqoridagi lingvistik ta’minot bazasini boshqarish vositalarini (algoritmlar 
tuzish, dasturlar yaratish, kompyuter analizi va sintezi kabilar) o‘z ichiga oladi. 
O‘zbek tili materiallari bo‘yicha kompyuter lingvistikasiga oid tadqiqot olib 
borgan olimlar sifatida H.Arziqulov, S.Rizayev, S.Muhamedov, A.Po‘latov, 
S.Muhamedova, N.Jo‘rayevalarni ko‘rsatish mumkin. Olimlar asosan statistik 
tahlil, algoritmlash, o‘zbek tilining aksiomatik nazariyasi, fe’llarning kompyuter 
analizi va sintezi kabi yo‘nalishlar bo‘yicha izlanishlar-ni amalga oshirganlar. 
O‘zbek tilshunosligidagi kompyuter lingvistikasining boshqa yo‘nalishlari esa o‘z 
tadqiqotchilarini kutmoqda. Shunga ko‘ra, bugungi kunda o‘zbek tilshunosligining 
kompyuter bilan bog‘liq holda hal etilishi lozim bo‘lgan quyidagi vazifalarni 
ta’kidlab ko‘rsatish mumkin: 
O‘zbek tilining kompyuter uslubini yaratish. 
Axborot matnlaridagi qoliplilik, qisqalik standartlarini ishlab chiqish. 
Kompyuter izohli va tarjima lug‘atlarini yaratish. 
O‘zbek tili va adabiyoti darsliklarining elektron versiyalarini ishlab chiqish. 
Kompyuterda inglizcha-o‘zbekcha tarjima dasturlarini ishlab chiqish. 
Kompyuterdagi matnlarni avtomatik tahrirlash dasturlarini yaratish. 
O‘zbek tili grammatikasining kompyuter modelini yaratish. 
«Inglizcha-o‘zbekcha tarjimon» kompyuter dasturini ishlab chiqish. 
O‘zbek tilidagi matnlarni tahrirlash dasturlarini yaratish. 
O‘zbek tilidagi «Windows» operatsion tizimini yaratish. 
Inglizcha-o‘zbekcha, o‘zbekcha-inglizcha kompyuter lug‘atlarini ishlab 
chiqish. 
Fanlar hamisha o‘zaro uzviy bog‘liqlik va hamkorlikda ish ko‘radi, ular bir-
birisiz yashay olmaydi. Jumladan, kompyuter lingvistikasi fani ham bundan 

---

102 
mustasno emas. Kompyuter lingvistikasi mantiq, informatika, statistika, semiotika, 
kibernetika, ehtimollar nazariyasi kabi turli fan sohalari bilan o‘zaro aloqadorlikda 
ish ko‘radi.