Byudjet hisobi va nazorati

Murakkab buxgalteriya provodka(o‘tkazma)si
ma’lum bir operatsiyaning summasi 
bir schyotning debeti, boshqa bir qancha schyotlarning kreditida yoki aksincha, bir 
schyotning krediti va bir nechta schyotlarning debetida aks ettirilishi. 
159 
(A)
155 
(P)
Debet 
Kredit 
1. 
Hisobot 
Davri 
boshiga 
qoldiq (BQ) 
2. Hisobot 
davridagi 
kamayishlar (debet 
aylanma- 
DA) 
3. 
1 
800 
000 
so‘mga 
kreditor 
qarzlarning 
ko‘payishi (kredit 
aylanma-KA) 
4. Hisobot 
Davri 
oxiriga 
qoldiq (OQ) 
OQ=BQ+KA-DA 
Debet 
Kredit 
1. Hisobot 
Davri boshiga 
qoldiq (BQ) 
2. 1 800 000 
so’mga Дебитор 
қарзларning 
ko’payishi (debet 
aylanma-DA) 
3. Hisobot 
davridagi 
kamayishlar 
(кredit 
aylanma -КА) 
4. Hisobot 
Davri oxiriga 
qoldiq (OQ) 
ОQ=BQ+DА-КА

---

67 
Xo‘jalik operatsiyalarini schyotlarda ikkiyoqlama yozuv usuli bilan aks ettirish 
tartibini ushbu misollarda ko‘rishimiz mumkin. 
1-misol. Umumta’lim muassasalaridan 1 800 000 so‘mga darsliklar ijarasi to‘lovi 
hisoblandi. Ushbu xo‘jalik operatsiyasi natijasida 159 “Boshqa debitor va 
kreditorlar bilan hisob-kitoblar” subschyoti debetlanadi va 155 “Byudjet 
tashkilotining ixtiyorida vaqtincha bo’ladigan mablag’lar bo’yicha hisob-kitoblar” 
subschyoti kreditlanadi. 
2-misol. Mazkur ijara to‘lovi byudjet tashkiloti tushganda 159 “Boshqa debitor va 
kreditorlar bilan hisob-kitoblar” subschyoti kreditlanadi va 110 “To’lovlarning 
maxsus turlariga doir hisob-kitoblardan tushgan mablag’lar” subschyoti debetlanadi.
Debet
159 
(A) Kredit Debet
110 
(A) Kredit
 
(-) (+)
1 800 000 so‘mga
Debitor joriy
qarzlarning aktivlarning
kamayishi ko‘payishi 
3-misol. Kassadan xodimlarga 2 800 000 so‘m ish haqi berildi. Ushbu xo‘jalik 
operatsiyasi natijasida kassadagi pul mablag‘i kamaydi, xodimlar bilan ish haqi 
yuzasidan qarzlar ham kamaydi.
Debet 120 (A) Kredit Debet 173 (P) Kredit
 
(-) (-) 
2 800 000 so‘mga 2 800 000 so‘mga 
kassadagi pul xodimlar bilan 
mablag‘ining ish haqi yuzasidan
kamayishi qarzlarning 
kamayishi
Buxgalteriya hisobida ikki yoqlama yozuv usulidan schyotlarda xo‘jalik 
operatsiyalari to‘g‘ri aks ettirilishi ustidan nazorat olib borishda foydalaniladi. Har 
bir operatsiya bir xil summaga bitta schyotning debeti va boshqa bir schyotning 

---

68 
kreditga yoziladi. Natijada hamma schyotlarning debet tomonidagi oborotlar jami, 
hamma schyotlarning kredit tomonidagi oborotlar jamiga teng bo‘lishi kerak. 
Shunday tenglikning bo‘lmasligi schyotlarda xatoga yo‘l qo‘yilganligidan dalolat 
beradi.