Byudjet hisobi va nazorati

 
4.3. Joriy buxgalteriya hisobi ma’lumotlarini umumlashtirish. 
Xo‘jalik faoliyatiga rahbarlik qilish va buxgalteriya hisobining to‘g‘ri 
yuritilayotganligini tekshirish uchun har bir mablag‘lar turi, ularning manbalari va 
jarayonlar bo‘yicha umumlashtirilgan ma’lumotlar zarurdir. 

---

72 
Sintetik va tahliliy hisobning ma’lumotlarini tekshirishda, ma’lumotlar har oyning 
oxirida schyotlardan olinadi. Lekin, har bir schyotda hisobning bitta obyekti 
bo‘yicha ma’lumotlar mavjud bo‘ladi. Barcha mablag‘larni yoki hammasini 
birlashtirgan xolda, ularning ayrim guruhlarini tavsiflovchi ma’lumotlar bir oydagi 
qoldiq va aylanmalar yakunini ko‘rsatuvchi aylanma qaydnoma (oborot 
vedomost)larda mujassamlanadi. 
Aylanma qaydnoma (oborot vedemost) bu buxgalteriya hisobi schyotlari yordamida 
joriy davrda hisobga olingan ma’lumotlarni ma’lum bir vaqtga (asosan bir oyga 
tuziladi) umumlashtirib ko‘rsatadigan jadvalga aytiladi.
Aylanma vedomostlari ikki xil bo‘ladi: 
1. 
Sintetik hisob sintetik schyotlari bo‘yicha oborot vedomosti; 
2. 
Analitik hisob analitik schyotlari bo‘yicha oborot vedomosti. 
Aylanma vedomostlarida obyektlarning boshlang‘ich qoldig‘i, oy davomidagi 
xarakati va oy oxiriga qoldig‘i aks ettiriladi. 
Aktiv schyotlar bo‘yicha oxirgi qoldiqlar boshlang‘ich qoldiqqa debet oborot 
summasini qo‘shib, kredit oborot summasini ayirish yo‘li bilan aniqlanadi. 
Passiv schyotlar bo‘yicha oxirgi qoldiqni topish uchun boshlang‘ich qoldiqqa kredit 
aylanma summasi qo‘shilib debet aylanma summasi ayriladi. 
Aylanma qaydnomadagi ustunlar bir - birovlariga tegishli tartibda teng keladigan 
debet va kredit jamilarga ega bo‘lishlari kerak. Debet va kredit bo‘yicha 
boshlang‘ich qoldiqlar jamilarining tengligi balansning har xil bo‘limlarida 
keltirilgan bir xil mablag‘larning umumiy summalaridan iboratdir. Pul ko‘rinishida 
bu summalar har doim bir xil bo‘lishi kerak, chunki u aktiv va passivning jamidir. 
Barcha schyotlar debeti va kreditining yakunlari har xil bo‘lishi mumkin emas, 
chunki barcha muomalalar schyotlarda ikki yoqlama yozuv bilan aks ettiriladi. 
Oxirgi qoldiqlarning tengligi boshlang‘ich qoldiqlarning tengligiga o‘xshab 
shartlanadi. 
Sintetik schyotlarda ma’lumotlar umumlashtirilib, faqat pul ko‘rsatkichida 
ifodalangani uchun sintetik hisob sintetik schyotlari aylanma vedomostlari 
quyidagicha shaklda bo‘ladi. 

---

73