O karimova huquqshunoslik

vin-
dikatsiya 
(mulkni talab qilish)
deb ataladi. Mulk egasi
noqonuniy ravishda uning mulkini egallab olgan
boshqa shaxsdan vindikatsiya shikoyat ariza bilan
sudga, xo‘jalik sudiga murojaat qilib o‘z mulkini qay-
tarib olish huquqiga ega.
Mulkdor o‘z huquqlarining har qanday buzilishini,
garchi bu buzish egalik qilishdan mahrum etish bilan
bog‘liq bo‘lmasa ham, bartaraf etishni talab qili 
shi
mumkin. Bu 
negator da’vo
(mulkni boshqa 
rishni talab
qilish)
deb ataladi. Masalan, mulkdor, ozini egalik qil-
gan turar joyining derazalarini ochish imkoniyatidan
mahrum qilish darajasida qo‘shnisi imora 
tini qurgan
bo‘lsa, qo‘shnisidan imoratini bosh 
qacha shaklda qu 
-
rishni talab qilishga, agar talabni bajarmasa, sudga
murojaat qilishga haqli.
Majburiyat huquqi
O‘zbekiston Respublikasi Fuqarolik Kodeksining
234-moddasiga binoan 
majburiyat
— fuqarolik huqu 
-
qiy munosabati bo‘lib, unga asosan bir shaxs (qarz-
dor) boshqa shaxs (kreditor) foydasiga muayyan
harakatni amalga oshirishga, chunonchi: mol-mulkni
topshirish, ishni bajarish, xizmatlar ko‘rsatish, pul
to‘lash va hokazo yoki muayyan harakatdan o‘zini
saqlashga majbur bo‘ladi. Kreditor esa qarzdordan
o‘zining majburiyat 
lari ni talab qilish huquqiga ega
bo‘ladi.
Majburiyat huquqining taraflari 
kreditor
va 
qarzdor
deb ataladi. 
Kreditor
(bir shaxs yoki bir necha shaxslar)
huquqqa ega shaxs hisoblanadi. 
Qarzdor
(qarzdorlar) o‘z
zimmasiga mas’uliyat olgan, burchni bajaradigan shaxs
hisoblanadi.

---

67
Majburiyatlar shartnomadan, ziyon yetkazish nati-
jasida va fuqarolik qonunlarida ko‘rsatilgan boshqa
asoslardan kelib chiqadi.
Majburiyatlar majburiyat shartlariga va qonun hujjat-
lari talablariga muvofiq, bunday shartlar, talablar bo‘l 
-
maganida esa ish muomalasi odatlariga yoki odatda
qo‘yila di gan boshqa talablarga muvofiq darajada bajari 
-
lishi kerak.
Majburiyatning bajarilishi 
neustoyka, garov, qarzdor 
-
ning mol-mulkini ushlab qolish, kafillik, kafolat, zakalat
hamda qonun hujjatlari yoki shartnomada nazarda tutil-
gan boshqacha usullar
bilan ta’minlanishi mumkin.
Qonun hujjatlari yoki shartnoma bilan belgilangan,
qarzdor majburiyatni bajarmagan yoki lozim darajada
bajarmagan taqdirda kreditorga to‘lashi shart bo‘lgan pul
summasi 
neustoyka
hisoblanadi. Neustoyka jarima yoki
penya shaklida bo‘ladi.
Qarzdor majburiyatlarni bajarmagan yoki lozim dara-
jada bajarmagan hollarda to‘laydigan va qoida tariqasida,
qat’iy pul summasida hisoblanadigan neustoyka
jarima
hisoblanadi.
Qarzdor majburiyatlarning bajarilishini kechiktirib
yuborganida to‘laydigan va o‘tkazib yuborilgan muddat-
ning har bir kuni uchun majburiyatning bajarilmagan
qismiga nisbatan foiz bilan hisoblanadigan neustoyka
penya
hisoblanadi. Neustoyka to‘g‘risidagi kelishuv yoz-
ma shaklda tuziladi.
Bir shaxsning boshqa shaxsga mol-mulkini yoki unga
bo‘lgan huquqini majburiyatlarini ta’minlash uchun
berishi 
garov
hisoblanadi.
Garov 
zakalat, ipoteka,
shuningdek, 
huquqlar garovi
tarzida amal qilishi mumkin.