Chinor: roman / Asqad Muхtor. Toshkent: Yangi asr

17
Chinor
HIKOYAT
Tush payti. Shabada o‘tovning keragalarini asta 
g‘irchillatadi, saraton yaylovining boshni aylanti-
radigan epkinini olib keladi. Atrof tinch, cho‘pon­
lar quyosh tig‘idan qochib, mizg‘igani kirib ketish­
gan. Bozorqul bunday paytlarda bosh egib хomush 
o‘tirardi, bugun esa serg‘ayrat, jonsarak. Shabada 
keltirgan kuvroq pichan hididan, allaqanday yov­
voyi gullar hididan boshi aylanib, to‘lg‘anib turibdi. 
Bugun Onabibi shu yerda.
Ana u o‘tov soyasida ivirsib yuribdi, goho qa­
dam tovushi, goho kuv pishgani eshitiladi. Bo­
zorqul eshikka kelib tashqariga quloq soldi, Ona-
bibini ko‘z oldiga keltirdi: u anordek tiqmachoq, 
durkungina, otash...
Eshik pardasiga yaqinlashishini poylab tu­
rib, bilagidan mahkam ushladi, ichkariga tortdi. 
Onabibining tarang ko‘kraklari qizil bo‘z ko‘ylak 
ichida dirkillab ketdi, undan pishloq hidi kelardi.
– Voy, u nimasi... Kuppa-kunduzi... – dedi u Bo­
zorqulning serjun ko‘kragiga panjasini tirab. Bo­
zorqul pardani qiya ochib, u yoq bu yoqqa qaradi.
– O‘g‘riday alanglaysiz-a... – piq etib kulib 
yubordi Onabibi.
– Onabibi...
– O‘g‘rilikka o‘rgangan bo‘lmang tag‘in yaylovda 
yurib... – erkalanib, bo‘shashib shivirladi Onabibi.
Yigit uni bag‘riga tortdi. «Nega yalang oyoq yu­
ribsan?» deb qulog‘iga pichirladi. Onabibi javob 
bermadi. Cho‘ponning murti qattiq botgan edi to­
mog‘iga...
Onabibi Bozorqulni sevib tekkan. Eri har za­
monda Chinorqishloqqa tushib turadi-yu, lekin 

---

18
Asqad Muxtor
Onabibi yugurib yaylovga kelgani-kelgan. Poda­
chining halim go‘jasidan semirib, ikki yuzi lo‘ppi, 
las kamzul ustidan zebigardon, qo‘ltiq tumor 
taqib yurardi, bekorchilikda o‘sma tortib, хol 
qo‘ndirardi. Bu yerda biroz noqulay albatta, nuqul 
yosh-yalangning ko‘z o‘ngida, bir dam yolg‘iz qo-
lishlari ham mahol. Ammo shunday bo‘lsa ham, 
shu yer yaхshi. Onabibi biladi – Bozorqulga ham 
shu yaхshi. Ular bir-birlarini ko‘rmasalar, darrov 
so‘lib qoladilar.
– Bozorqul... yomon yigit ekansiz, – degan shi­
virlash eshitilardi o‘tovda.
Bozorqul yomon yigit emas. Yaylovda o‘sgan 
bo‘z bola, keng yag‘rinli, hayotga o‘ch. Qarshi be­
gining bilimdon gumashtasi rahmatlik Omonqul 
farangning bitta-yu bitta o‘g‘li edi u. Omonqul 
farang uni qorako‘lchi boy qilolmay o‘lib ketdi. 
Niyati juda katta edi. «Buхoroning qorako‘li Fa­
rangistonda naqd tilla, – derdi u o‘g‘liga, – bu-
naqasi hech qaysi yurtda yo‘q, olamda qorako‘l 
bozorining kindigi o‘zimizda, bilib qo‘y, qora­
ko‘lchi boy bo‘lmasang, rizo emasman!» Omonqul 
farang bekning moli bilan Yevropaga qatnar, hat­
to bir marta amirning karvoni bilan Parijga ham 
borgan edi.
Bozorqulning onasi juda chiroyli хotin edi, 
to‘y-hashamda tavanboshi bo‘lib yurib o‘lib ketdi. 
Bozorqul yig‘lab-siqtamadi ham, u otasini yaхshi 
ko‘rardi. Otasi havasmand kishi edi, buni ham 
havasmand qilib o‘stirdi. Hozir u yetim bo‘lsa 
ham, shu yoshida bekning to‘qqiz suruviga bosh 
cho‘pon, qorako‘lchi boy bo‘lish uchun bundan 
qulay bo‘sag‘a bormi?

---

19
Chinor
– Niyatimga yetaman, mana bu to‘polonlar 
o‘tib olsin-chi... – derdi u Onabibiga.
Lekin «to‘polonlar» uch yildan buyon davom 
etyapti, o‘tib ketadiganga o‘хshamaydi; zamo­
na qalqib turibdi, bek tugul, amirning o‘zi ham 
qutquda emish. Ko‘z ko‘rib, quloq eshitmagan 
ishlar, bekning yaylovlaridan gohida ot choptirib 
qizil askarlar o‘tib qoladi.
– Menga hech nima kerakmas, o‘zingiz omon 
bo‘lsangiz bas, – derdi Onabibi uning tikandek 
mo‘yloviga barmoqlarini qadab. Barmog‘idan 
doim pishloq hidi kelardi.
Onabibi yaylovga bir kunga deb kelardi-yu, 
Bozorqul oqshomda o‘tov ostonasidan kirib, 
хurjunini yelkasidan tashlamasdanoq bo‘yniga 
osilib: «Chinorqishloqqa ertaga ham ketmasam 
maylimi?» – deb erkalanardi, Bozor bo‘lsa bu gap­
ga: «Sen yaylovda shirinroqsan», – deb hazilla shib 
qo‘ya qolardi. Shu bilan Onabibi yana bir-ikki 
kun qolib ketardi.
Lekin bugun...
Bugun Onabibi «Ertaga ham ketmasam may­
limi?» deb erkalanganida Bozorqul hazillashma­
di, o‘zidan хavotir olganday, g‘alati bir vahima bi­
lan bag‘riga bosdi-da:
– Onabi... sen ketma, sira ketma! Uqdingmi? 
– dedi. Bu ehtiros emas, bu qo‘rquv edi. Onabibi 
payqadi:
Yigit o‘z sevgisining mustahkamligiga ishonchi 
komil emasdek, sevgilisini kimdir, nimadir tortib 
olayotgandek qo‘rquvda edi. U bir necha kun shu 
holatda yurdi. Onabibi erkalanib ham, noz qilib 
ham ko‘radi, hazil boshlaydi, quvnoq kulgi bilan 

---