O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi a. Matkarimov, F. Ahmadjonov

allotropik o‘zgarishlar
deyiladi.
Ikkilamchi kristallanish jarayoni shundan iboratki, ma’lum
haroratda metallning kristall panjarasi o‘zgaradi. Bu o‘zgarish
vaqtida atomlar qayta guruhlanib, yangi kristall panjara hosil
qiladi. Ikkilamchi kristallanish vaqtida metall xossalarining
o‘zgarishiga sabab mana shundan iborat. Bunday o‘zgarishlarni
metallarga termik ishlov berish jarayonida kuzatish mumkin.
1.3. Metallarning xossalari
Metall va qotishmalardan tayyorlangan detallarning ish-
latilishiga qarab ularga turlicha talablar qo‘yiladi.
Metallar quyidagi xossalarga ega:
1) fizik xossalar;
2) kimyoviy xossalar;
3) mexanik xossalar;
4) texnologik xossalar.
Metallarning fizik xossalariga
ularning rangi, solishtirma
og‘irligi, elektr o‘tkazuvchanligi, magnit xususiyati, issiqlik o‘t-
kazuvchanligi, issiqdan kengayishi, issiqlik sig‘imi kiradi.
Metallarning kimyoviy xossalariga
ularning oksidlanishi,
eruvchanligi, korroziyaga chidamliligi kiradi.
Metallarning mexanik xossalari
bu ularning mustahkamligi,
qattiqligi, egiluvchanligi kabi xossalaridir.
Metallarning texnologik xossalari
– quyiluvchanlik, kesi-
luvchanlik, payvandlanish, bolg‘alanuvchanligi, toblanuv-
chanligi, oquvchanligi va boshqalar.
Metallarning fizik xossalari
Metallarning rangi shaffof bo‘lmaydi. Har bir metall o‘ziga
xos yaltiroqlik va rangga ega. Mis — qizil, rux — kulrang, temir —
kumushsimon rangda va hokazo bo‘ladi.
Solishtirma og‘irligi
— moddaning hajm birligiga to‘g‘ri ke-
ladigan massasining miqdori bo‘lib, u quyidagicha aniqlanadi:
γ
= 
P
/
V
(gr/sm
3
).

---

12
Metallarning solishtirma og‘irligi D. I. Mendeleyev davriy
sistemasida berilgan.