A. K. Qayimov, E. T. Berdiyev dendrologiy a

yuqori bo‘lganligidan xalq x o ‘jaligida muhim ahamiyatga ega. Undan
kemasozlikda, vagonsozlikda va mebel ishlab chiqarishda hamda bochka
taxtasi va faner ishlashda foydalaniladi. Qarag'aydan kanifol va skipidar
olinadi. Uning po‘stlog‘ida oshlovchi va gumin moddalar bor. Bargida S
vitamini bor. Qarag‘ay havoni turli mikroblardan tozalaydigan fitonsid
modda chiqarib turadi.
Oddiy qarag‘ay havoning ifloslanishidan qattiq zararlanadi. Shuning
uchun aholi yashash joylarini ko‘kalamzorlashtirishda foydalanish
tavsiya etilmaydi. Faqat to g ‘ qiyaliklarini ko‘kalamzorlashtirish va
o ‘rmon melioratsiyasida 
foydalanish mumkin. 
0 ‘zbekiston tog‘
o ‘rmonlarida, Chotqol tog‘-o ‘rmon meliorativ tajriba stansiyasida oddiy
qarag‘ay asosida yaratilgan qarag'ayzorlar o ‘sishi va rivojlanishiga
ko‘ra Rossiyada o ‘sib turgan qarag'ay o ‘rmonlaridan qolishmaydi, shu
sababli, ushbu tajribani tog‘li hududlarga tatbiq etish xalq xo‘jaligiga
katta foyda keltiradi. Bu yerlarda (1100-1300 m dengiz sathidan

---

balandliklarda )40-50 yillik qarag‘ay daraxtlari 25-30 m balandlikkacha
o ‘sib,28-35sm diametr hosil qilgan.
13-rasm.Oddiy qarag‘ayning mevali shoxi.
Qrim yoki Pallas qarag‘ayi (Pinus Pallasiana Lamb.) bo‘yi 35 m,
diametri 50 smgacha yetadigan yirik daraxt. Tanasining po‘stlog‘i to‘q
kul rangda, shoxlariniki esa qizg‘ish rangda. Kurtaklari konussimon,
uchi o ‘tkir, smola bilan qoplangan. Barglari to‘q yashil, qattiq, yaltiroq,
uchi o ‘tkir, b o ‘yi 15-16 sm b o iib , oddiy qarag‘aynikiga nisbatan ikki
marta uzun. Ular novdada 2 tadan to ‘da b o iib joylashadi. Qubbasi juda
yirik. May oyida changlanadi. Qubba changlanib urugiangandan so ‘ng