A. K. Qayimov, E. T. Berdiyev dendrologiy a

uchraydi. 0 ‘zbekistonga 10 dan ortiq turi introduksiya qilingan. Ular asosan
ko‘kalamzorlashtirishda va o ‘rmon melioratsiyasida foydalaniladi.
Quyida qarag‘ayning ayrim turlari ustida to ‘xtalib o ‘tamiz. Barglari
novdada 2-3-5 tadan to‘da-to‘da b o iib joylashishiga qarab qarag‘ay
turkumiga kiruvchi turlami 3 seksiyaga b oiin gan .
Turkumga bir uyli,
doim yashil daraxtlar
kiradi. Ninasimon barg­
lari qisqargan, novda-
larida 2-3 tadan to ‘da-
JUFT YOKI IKKI B A R G L IL A R SEKSIYASI
Oddiy qarag‘ay (Pinus silvestris L.) b o ‘yi 30-40 m, diametri 1 m
b oigan daraxt. Qulay sharoitlarda 600 yilgacha yashaydi. Tanasining
po‘stlog‘i qalin va vertikal yoriqli b o iib ostki tomoni qo‘ng‘ir, yuz
tomoni to‘q sariq yoki qizgish rangda. Tanasidan va shoxlaridan yupqa
po‘stloq ajralib turadi. Daraxt doira shaklida siyrak shox-shabba hosil

---

qiladi. Qarag‘ayzorlarda pastki shoxlari qurib, to‘kilib ketadi. Voyaga
yetgan qarag‘ayning shox-shabbasi tuxumsimon bo‘ladi.
Novdalari tuksiz, g ‘isht yoki sarg'ish rangda. Kurtaklari 6-12 mm
uzunlikda, cho‘zinchoq tuxumsimon, qizg‘ish, g ‘isht rangda bo‘ladi.
Qishda smola bilan qoplanadi. Qarag‘ay bahorda o ‘sa boshlab, ikki xil
novda chiqaradi: ulardan biri uzun bo‘lib, qo‘ng‘ir rang tangachalar
bilan qoplangan, ikkinchisi tanga bo‘lib, uchidan bir juft ninabarg
chiqaradi, barglari 3-7 sm, qattiq, cheti tishli kul rangda, ular daraxtda 3-
6 yil saqlanadi. 0 ‘sishdan to ‘xtashi bilanoq novdaning uchki va yon
qismlarida kurtaklar hosil b oia d i. Ninabarglarida smola va efir moylari
bor. Ular daraxtning sovuqqa chidamligini oshiradi.
Yozda o ‘sa boshlagan barglar qo‘ltig‘ida changchi va urug‘chi