A. K. Qayimov, E. T. Berdiyev dendrologiy a

sathidan 1000-1500 m balandliklarda semam, tog‘li hududlar va tog‘
daryolari 
qirg‘oqlaridagi 
qumoq, 
qumloq, 
nam 
saqlamaydigan
tuproqlarda yaxshi o ‘sadi. Uning o ‘q va yon ildizlari yaxshi rivojlanadi,
uchki popuk ildizlarida ektotrof va endotrof mikorizalar bor.
Qarag'ayning urug‘i yoki yo n g‘og ‘i tarkibida 60-70% moy, 12%
uglevodlar, 16% oqsil moddalar va В vitamini bor. Uning urug‘idan
kunjara tayyorlanadi. U hayvonlar uchun eng yaxshi ozuqa hisoblanadi.
Qarag1 ayning yog'ochi nihoyatda pishiq boiganidan zax joyda ham
chirimaydi, oson yoriladi va yaxshi pardozlanadi. Shuning uchun
binokorlik, duradgorlik ishlarida va cholg‘u asboblari, mebel yasashda
ko‘p ishlatiladi. Y og‘ochidan skipidar va kanifol, balzam hamda
mikroskopda ishlatiladigan immersion moy olinadi. Qarag‘ayning
barglaridan efir moyi, S vitamin ham olinadi.

---

Sibir qarag‘ayi asosan o ‘rmon mintaqasida ko‘p tarqalgan bo‘lib,
MDH Yevropa qismining sharqi-shimolidan boshlab, Sibiming hamma
hududlarida o ‘sadi, ya’ni MDH da 30 mln gektar maydonni egallaydi.
Bu qarag‘ay Sibirda yashash joylarini, sanoat markazlaridagi ko‘cha va
parklami k o ‘kalamzorlashtirish maqsadida ham ekiladi. 0 ‘zbekistonga
introduksiya qilingan, uning natijalari shuni ko‘rsatadiki, u bu yerda
juda sekin o ‘sib, havoning issiq va quruq kelishidan zararlanadi, yozning
issiq kunlarida qurib qolish hollari ham yuz beradi.
Yevropa qarag‘ayi yoki yevropa kedri (Pinus cembra L) sibir
qarag‘ayiga juda o ‘xshab ketadi. Lekin past bo‘yli bo‘lishi, shox-
shabbasi keng tuzilganligi, ninabarglaming uzun va ingichkaligi, urug‘