A. K. Qayimov, E. T. Berdiyev dendrologiy a

biriga ta’siri va o ‘zaro munosabatlari xilma-xil ko‘rinishlarda namoyon

---

bo‘ladi. Bu kabi munosabatlaming asosida albatta yorug‘lik, namlik,
tuproqdagi oziq moddalar uchun, ya’ni yashash uchun kurash yotadi.
Bunday kurash va o ‘zaro raqobat natijasida ayrim turlar g ‘olib chiqib,
yaxshi 
o ‘sib 
rivojlanadi, 
qolgan 
turlar 
siqilib 
o ‘sadi, 
yaxshi
rivojlanmaydi va oxir oqibatda nobud b o‘ladi. 0 ‘rmon osti tuban sporali
o ‘simliklar ham fitotsenozda katta rol o ‘ynaydi, ular o ‘rmon osti
tuprog‘ida y ig ‘ilgan organik moddalami chiritib, mineral moddalarga
aylantirib beradi va tuproq unumdorligini oshiradi, atmosfera azotini
tuproqda to‘planishini ta’minlaydi. Ular yuksak o ‘simliklar, y a ’ni
daraxt-butalar uchun qulay tuproq muhitini yuzaga keltirib sim bioz
munosabatlami 
shakllantiradi. 
Ayrim 
sodda 
o ‘simliklar 
yuksak
o ‘simliklarda parazitlik bilan ham hayot kechiradi. 0 ‘rmon hayotiga
zamburug'li kasalliklar ko‘p zarar keltiradi, ular yog‘och sifatini, barglar
va mevalar sifatini juda yomonlashtiradi. Zararkunandalar ham daraxt-
butalarga zarar keltiradi, shahar mo‘ylovdori daraxt yog‘ochi bilan
oziqlanib, uning sifatini juda pasaytirib yuboradi. 0 ‘rmonda tizim siz
mol boqish, o ‘rmon hayotini izdan chiqaradi, tabiiy tiklanish jarayonlari
pasayib ketadi, ayniqsa, qo‘y va echkilar yosh nihollar va o ‘smir
daraxtlarga katta zarar keltiradi.
Umuman olganda, o ‘rmondagi barcha o ‘simlik qoplami ham muhim
ekologik omil sifatida atrof-muhitga hamda boshqa ekologik omillarga