A. K. Qayimov, E. T. Berdiyev dendrologiy a

Antropogen omillar - insonning muhit sharoitini o ‘zgartirib o ‘sim-
liklarga ko‘rsatiladigan ta’sirdir.
IQLIM OMILLARI
Harorat
Harorat o ‘simliklaming o ‘sishi va rivojlanishi uchun eng zarur
omillardan biri hisoblanadi. Har bir o ‘simlik turi uchun minimal,
optimal va maksimal harorat mavjud bo‘lgan holdagina o ‘simliklar
o ‘sadi, rivojlanadi va ularda normal fiziologik jarayonlar amalga oshadi.
Bundan ko‘rinib turibdiki, harorat o ‘simliklar hayotida, ulaming
geografik tarqalishida va o ‘simlik tipining tashkil topishida muhim
ekologik omil hisoblanadi.
Yer yuzida turli geografik mintaqalarda turlicha iqlim mintaqalari
vujudga kelgan, turlicha harorat rejimi mavjud va ular ma’lum
qonuniyatlarga bog‘liqdir. Shim oliy qutbdan ekvator chizig‘iga tomon
haroratni ko‘tarilib borishi va shu sababli ular oralig‘ida turli iqlim
mintaqalari hosil bo‘lishi yaqqol ko‘zga chalinib turadi. T og‘li joylarda
harorat mintaqalari vertikal tus olib, dengiz sathidan ko‘tarilgan sari
o ‘rtacha harorat pasayadi, namlik miqdori ortib boradi.

---

Harorat boshqa ekologik omillar, shu jumladan, namlik rejimi bilan
birgalikda iqlim mintaqalari hodisalarini murakkablashtirishi mumkin,
buning natijasida ushbu hududdagi o ‘simlik dunyosi tabiati ham
o ‘zgaradi. Tundra, o ‘rmon, dasht, cho‘l hamda tropik o ‘rmonzorlardagi
daraxt-buta o ‘simliklaming xilm a-xilligi aynan ana shu ikki omil -
harorat va namlikka bog‘liq ekanligini ko‘rsatib turibdi. Harorat
o ‘simliklami geografik tarqalishiga ta’sir ko‘rsatsada, morfologik
belgilari o ‘zgarishiga ta’sir eta olmaydi.
Har bir daraxt-buta turi uchun uchta: optimal, quyi va yuqori harorat