A. K. Qayimov, E. T. Berdiyev dendrologiy a

Bu ikki xil geomorfologik hududlarda iqlim elementlari turlicha
taqsimlangan bo Tib, bu holat o ‘simlik dunyosini ham geografik jihatdan
turlicha tarqalishiga va joylashuviga sabab boigan.
5-rasm. D araxtlarni vertikal taqsimlanishiga iqlimning ta ’siri (Kanada).
Shu sababli shimoldan janubga tomon o ‘simlik dunyosi bir-biridan
farq qiladigan bir necha mintaqaga ajratilsa, pastlikdan yuqoriga toqqa

---

ko‘tarilgan sari daraxt-buta o ‘simliklarini vertikal poyaslar b o‘yicha
tarqalganligini yaqqol ko‘ramiz. Toqqa ko‘tarilganda har 100 metrda
o ‘rtacha havo temperaturasi 0,6 -l,0 °C pasayib, namlik miqdori ortib
boradi. Demak, ikki xil geomorfologik hududlarda o ‘suvchi daraxt -buta
o ‘simliklar uzoq tarixiy davrlarda o ‘sib rivojlanib, asosan iqlim omillari
bilan munosabatda bo‘lgan, bu ta’sir ijobiy b o ‘lsa, u o ‘simlik turida
genetik 
mustahkamlanib, 
avloddan-avlodga 
o ‘tavergan. 
Bu 
hoi
o ‘simliklar geografiyasini xilma-xilligida yaqqol ko‘rinib turibdi.
0 ‘simliklaming tashqi muhit sharoitiga b o‘lgan 
munosabati
ulaming ekologiyasi deb ataladi. 
Quyida ekologik omillar va
o ‘simliklami ularga munosabati haqida to‘xtalib o ‘tamiz:
Iqlim omillari. Harorat, yorug‘lik, namlik (yog‘ingarchilik, havo
namligi), havo tarkibi, shamol asosiy iqlim omillaridan hisoblanadi.
Edafik (tuproq) omillari. 
Tuproqning mexanikaviy tarkibi,
fizikaviy xossalari, namligi, kim yoviy tarkibi, harorati.
Relyef (yerning ustki tuzilishi) omillari. Yem ing dengiz sathidan
balandligi, ekspozitsiyasi, qiyaliklaming tikligi.
Biotik omillarga hayvonlar, o ‘simliklar mikroorganizmlar kiradi.