A. K. Qayimov, E. T. Berdiyev dendrologiy a

uchun 
yeming 
m o ‘tadil 
iqlimli 
poyasida 
quyosh 
energiyasi
ekvatordagiga nisbatan к о‘p. Lekin shu o ‘rinda shuni ta’kidlash lozimki,
yorugiik 
daraxt-butalami 
geografik 
tarqalishiga 
katta 
ta’sir
o ‘tkazmaydi. Daraxt-butalami o ‘sadigan kompakt massivlarda ulami
bir-biriga b oigan munosabatida yorugiik roli katta ekanligi sezilib
turadi. Daraxtlar qalin o ‘sgan o ‘rmonlarda daraxt-buta o ‘simliklari
orasidagi konkurent kurash yuzaga kelib, uning asosiy sababi yorugiik
uchun kurashdir. 0 ‘rmon ostida o ‘sishdan qolgan, nimjon daraxtlar
quyosh nuridan bahramand b o ia olmaydi va oxir - oqibatda qurib nobud
boiadi.
Shunday qilib, o ‘rmonda yorugiikni turli darajada ta’sir ko‘rsa-
tishiga qarab daraxt-butalar turlicha shakllanadi. Bir xil turdagi,

---

yoshdagi o ‘rmonda va ochiq joyda rivojlangan daraxtlar bir-biridan
keskin farq qiladi: o'rmon sharoitlarida o ‘sgan daraxtlar tik tanasi,
balandligi va shox-shabbasini kamligi bilan ajralib tursa, aksincha ochiq
yerda o ‘sadigan daraxt past b o ‘yligi, shox-shabbasini tarvaqaylab o ‘sishi
va tanasini yo ‘g ‘onligi bilan farqlanadi.
Agar daraxt-buta o ‘sim ligi uzoq vaqt yorugiikdan foydalana
olmasa, barglari yaxshi rivojlanmaydi, xlorofill kamaya boradi va
o ‘simlikning o ‘sish va rivojlanishi pasayib ketadi. Daraxt o ‘simliklarini
yorug‘likka bo‘lgan talabiga ko‘ra yorug‘sevar, soyaga chidamli va
soyasevar guruhlarga ajratish mumkin.
Yorug‘sevar daraxt-butalarda kunduz kuni assimilatsiya jarayoni
kuchli kechadi, bunday o ‘simliklarga tilog‘och, to g ‘terak, qayinni