A. K. Qayimov, E. T. Berdiyev dendrologiy a


Qora tut (Morus nigra L.)



Download 29,06 Mb.
Pdf ko'rish
bet224/240
Sana21.06.2022
Hajmi29,06 Mb.
#687578
1   ...   220   221   222   223   224   225   226   227   ...   240
Bog'liq
Dendrologiya-2012

Qora tut (Morus nigra L.) 
Qora tut oq tutga nisbatan kam 
tarqalgan, asosan Eron, Markaziy Osiyo va Kavkazda o ‘stiriladi. Uning 
barglari ipak qurti uchun kam ishlatiladi. Daraxti 10-15 m balandlikda 
b o iib morfologik belgilariga k o ‘ra oq tutdan deyarli farq qilmaydi. 
Mevalari iyun-iyul oylarida pishib yetiladi, to‘q qizil, to‘q siyohrangda 
b o iib , nordon - shirin ta’mga egadir. Uning mevalari oq tut mevalariga 
nisbatan qadrlanadi va oziq-ovqat sanoatida va vinochilikda b o ‘yovchi 
modda sifatida ishlatiladi. Qora tutning xalq seleksiyasi mahsuli bo igan


shotut navi aholi tomonidan k o ‘plab ekiladi. Asosan qalamchadan 
qimmatli navlari payvandlash y o ‘li bilan ko‘paytiriladi.
Qizil tut (Morus rubra L.) 
Ushbu tut turi Shimoliy Amerikadan 
introduksiya qilingan 15 metrgacha b oig an yirik daraxt, tanasi jigarrang 
- kulrang bo‘lib, barglari pilla qurti boqishda ahamiyati pastroqdir. 
Mevalari yirik, iyun-iyulda pishib yetiladi, qizil, och qizil rangda b o iib 
shirin ta ’mga ega. Markaziy Osiyodan tashqari, Qrim va Kavkazda bog‘ 
va parklarida, ba’zan Ukraina Belorussiya, Boltiq bo‘yi davlatlarida 
uchraydi. Sovuqqa chidamli. Pishiq, zich yog‘ochga egadir.
MAKLYURA (MACLURA) TURKUMI
Bu turkumga Olov rangli maklyura 
(Maclura aurantiasa Nutt.)
turi kiradi. Bu tur katta daraxt b o iib , bo‘yi 20 m ga yetadi. Shox- 
shabbasi juda qalin. Po‘stlog‘i qalin, chuqur yorilgan, to ‘q-qo‘ng‘ir 
rangda, novdasi kul va yashil rangda, avval tukli b o iib , so‘ng 
tuksizlanadi. Barglari butun, cheti tekis, yaltiroq, navbat bilan 
joylashadi. Barglar qo‘ltig‘ida o ‘tkir uchli, ingichka b o lim 2 sm 
keladigan tikanlar joylashadi. M aklyura ikki uyli o ‘simlik, gullari ayrim 
jinsli, U aprel-may oylarida gullaydi. Gullari sharsimon to ‘pgul hosil 
qiladi, yashil rangda. Mevasi sentabr-oktabr oylarida yetiladi.
M aklyura yosh vaqtida tez o ‘sadi. Ildizidan bachkilaydi va parxish 
y o li bilan ko‘paytiriladi. U Shimoliy Amerikada tabiiy holda o ‘sadi. 
MDH da Kavkazda, Markaziy Osiyoda, Qrimda, Karpatda, Ukrainaning 
janubiy hududlarida ekiladi. Shimoliy tumanlarda qishki sovuqdan 
zararlanadi. Qurg‘oqchilikka chidamli, yer tanlamaydi va tuproq 
sho‘riga bardosh beradi. Maklyuraning yog‘ochi o‘zakli, o ‘zagi sariq- 
novvoti rangda, og‘ir, qattiq b o iib , yaxshi randalanadi, shuning uchun 
duradgorlikda foydalaniladi. Ildizidan va yog‘ochidan bo‘yoq moddasi 
olinadi. Maklyura ihota o ‘rmonzorlari barpo etish uchun ekiladi. 
Maklyura vatani Shimoliy Amerika boiib, yaxshi sharoitlarda 20 m 
balandlikka ega daraxt b o iib , barglari tekis tuxumsimon shaklda och -
yashil, yaltiroq. Barg qo‘ltig‘i uchli ingichka 2 sm uzunlikda. Ikki uyli 
may-iyun oyida gullaydi, gullari sharsimon gul to'plamidan iborat. 
Mevasi sentabr-oktabr oyida pishib yetiladi. Maklyura mevasi o ‘z 
vatanida pishib yetilgach tilla rang - sariq rangga kiradi, bizning 
sharoitimizda yashil-sariq rangga kiradi. Sharsimon mevasi diametri 10- 
15 sm b o iib , tashqi ko‘rinishi apelsin mevasiga o‘xshab ketadi. Iste’mol 
qilish uchun yaramaydi. U ru g iari bahorda ekilganda yaxshi unib


chiqadi, sovuqqa o ‘rtacha chidamli. Sho‘rlangan yerlarda o‘sishi 
mumkin. Qurg‘oqchilikka chidamliligi o ‘rmon melioratsiyasida va 
ko‘kalamzorlashtirishdaqadrlanadi.

Download 29,06 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   220   221   222   223   224   225   226   227   ...   240




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish