A. K. Qayimov, E. T. Berdiyev dendrologiy a

Oqtol (Salix alba L.) 
boshqa tollar ichida eng kattasidir. Bo‘yi 
30
m ga, diametri 2 m ga yetadi. Po‘stlog‘i kulrang, bo‘yiga yorilgan 
bo‘ladi. Shox-shabbasi keng va yumaloq, kurtaklari yotiq, tukli. Novdasi 
ipaksimon tukli, shoxlari esa tuksiz. Barglari lansetsimon tuzilib, cheti 
mayda tishchali, o ‘tkir uchli bo‘lib, asosiy tomirlari yonida ipaksimon 
tuklar bor. Ular yozning o ‘rtalarida to ‘kilib ketadi, biroq pastki 
tomonida biroz saqlanib qoladi. Oqtol barg yozish bilan bir vaqtda yoki 
biroz keyinroq gullaydi. Gullari kuchala hosil qilib, siyrak joylashadi, 
gul poyasi tukli uning tubida kulrang bargchalar bor. Gulyon bargchalari 
bir xil rangda. Urug‘chisi qisqa ustunchali, ikki qismga ajralib turadigan 
tumshuqchali. Mevasi 
25-30 
kunda yetiladi. Bu tol asosan urug‘idan 
yaxshi ko‘payadi. To‘nkasidan novda chiqarib tiklanadi, poyasidan ham 
ko‘payadi.
Tolning yog‘ochi oq, pushti rangda, yumshoq, yengil bo‘lib, 
qurilishda va boshqa xo‘jalik ishlarida ishlatiladi. Po‘stlog‘ida 5-11%

---

salitsin moddasi bor. Bu tol keng tarqalgan, uning areali shimolda 62o 
shimoliy kenglikkacha yetib boradi. U MDH ning Yevropa qismida, 
Kavkaz va Markaziy Osiyoda keng tarqalgan. Bu tol daryo 
qirg‘oqlarida, ko ‘l b o ‘ylarida, botqoq yerlarda o ‘sadi, nam ko‘p yerlarda 
ekiladi. MDH dan tashqari, Kichik Osiyoda, Eronda va Xitoyda ham 
ko‘p uchraydi. Oqtol qurg‘oqchilikka, issiqqa va sovuqqa hamda 
tuproqning sho‘riga chidamli, chiroyli daraxt. Shaharlarda aholi 
yashaydigan deyarli hamma joylarda ko‘p ekiladi. Uning majnuntol 
singari shakllari b o iib , ular ko‘kalamzorlashtirish uchun juda mos 
keladi. Uni istirohat bogiariga, suv havzalari b o ‘yiga ko‘p ekish tavsiya 
etiladi.
Sinuvchan tol (Salix fragilis L.) 
kichikroq daraxt, odatda po‘stlog‘i 
yorilgan b o iad i, shoxlari och sariq va yashil rangda b o iib , juda mo‘rt. 
Barglarining plastinkasi keng lansetsimon, chet tishlari bezli, tuksiz, 
yaltiroq. Oqtol barg yozish bilan bir vaqtda gullaydi, kuchalasining 
bo‘yi 5-7 sm, changchisi 2 ta erkin joylashgan. Urugidan, qalamchadan, 
poyadan yaxshi k o ‘payadi. U MDH ning barcha hududlarida uchraydi.
Yog‘ochi qurilishda va turli boshqa asbob-uskunalar yasash uchun 
ishlatiladi. Po‘stlog‘ida 10% ga yaqin salitsin va tannin moddasi bor, 
ular meditsinada ishlatiladi. Bu tol ham oqtol singari ko‘kalam- 
zorlashtirishda k o ‘p ekiladi.