A. K. Qayimov, E. T. Berdiyev dendrologiy a

g ‘arb qatrang‘isi (C eltis

---

occidentalis L.) va silliq qatrang‘i (Celtis laevigata W illd.) 
keng 
tarqalgan va bu turlar o ‘rmon melioratsiyasida keng qo‘llaniladi.
DZELKVA (ZELKOVA) TURKUM I
Turkumning vakillari katta daraxt, bo‘yi 30 m ga, diametri 2 m ga 
yetadi. Po‘stlog‘i tangachasimon, qo‘ng‘ir-kul rangda. Shox-shabbasi 
qalin, barglari navbat bilan joylashadi, tuxumsimon, cheti yirik tishchali 
boiadi. Barg yozish bilan bir vaqtda gullaydi. Gullari ikki jinsli, 
changchi gullari ham bo ia d i. Mevasi bir urugii, quruq yong‘oqcha. 
Turkumga kiruvchi turlardan grabbargli dzelkva 
(Zelkova carpinifolia
Dipp.(Pall)) 
madaniy holda о ‘stiriladi. Bu G ‘arbiy Kavkazda va 
Lenkorandagi past to g la rd a tarqalgan. Bu yerlarda eman, shum va grab 
daraxtlari bilan birga o ‘sadi. Ular soyasevar, nam tuproqni va havoning 
nam bolishini xohlaydi.
Yog‘ochi texnikaviy xususiyatlariga ko‘ra emanning yog‘ochidan 
yuqori turadi. 0 ‘z vatanida tez o‘sadi, 300 yil yashaydi. Kavkazda, 
Qrimda va Ukrainada k o ‘p ekiladi. Dasht mintaqasida ham ekilmoqda. 
Toshkentda 
Zelkova carpinifolia Dipp.(PalL) 
yaxshi o‘smoqda. U juda 
nozik, chiroyli daraxt, b o ‘yi 30 m ga, diametri 2 m ga yaqin yirik daraxt 
b o iib o ‘sadi, shu sababli ham uni ko‘kalamzorlashtirish maqsadlari 
uchun tavsiya etish mumkin. Yog‘ochi og‘ir, pishiq boiib, undan turli 
asboblar yasaladi.
C H IN O R D O SH LA R (PLATANACEAE) OILASI
C H IN O R (PLATANUS) TURKUMI
Ushbu oila faqat bir turkumdan -
Chinor (Platanus) 
turkumidan 
iborat b o iib , uning vakillari yopiq uruglilam ing eng qadimiy turlaridan 
biri hisoblanadi.
Chinorlar tez o ‘sishi bilan ajralib turadi, 30-40 m balandlikkacha 
o‘sib tekis rivojlangan tanasiga ega boiadi. Barglari yirik, shakliga 
ko‘ra zarang barglariga o ‘xshash. Chinorlar bir uyli. Mevalari dumaloq 
sharchalar sentabr-oktabrda pishib yetiladi va bahorgacha daraxtda 
saqlanadi. Bahorda ular atrofga yoyilib shamol yordamida tarqaladi.
U rugiari mayda, 1 kg da 140-150 ming dona urug‘ boiadi. 
Markaziy Osiyoda quyidagi chinor turlari tarqalgan.

---