Oddiy nok (Pyrus com m unis L.)
katta daraxt b o ‘lib, bo‘yi 12-16
m, tanasining po‘stlog‘i qalin, q o ‘ng‘ir rangda, bo‘yiga chuqur yorilgan,
po‘st tashlab turadi. Shoxlari k o ‘pincha tikanli b o ia d i. Novdasi to ‘g ‘ri,
tuksiz, sariq-qo‘ng‘ir, yaltiroq. Barglari yumaloq yoki ovalsimon, uchi
o ‘tkir, cheti tekis, bandi uzun, orqa tomoni tukli. Bu nok mart-aprel
oyida gullaydi va shu bilan bir vaqtda barg yozadi. Gullari oq, nektarli.
Mevasi avgust-sentabr oylarida yetiladi, uzunligi 3-4 sm, eni 1,5 sm,
yashil bo‘lib, yetilish oldidan sarg‘ayadi. Urug‘i yirik, cho‘ziq, tubi
uchli, uchi yumaloq, qora. Bu nok urug‘idan yaxshi k o ‘payadi. Keng
bargli yoki aralash o ‘rmonlarda, katta daraxtlar tagida o'sadi. Ba’zan
toza nokzorlar hosil qiladi. Kichik Osiyoda, MDH ning Yevropa
qismida va Markaziy
Osiyo
respublikalarida
uchraydi.
Tog‘li
hududlarda dengiz sathidan 2000 m gacha balandlikda o ‘sadi.
Bu nok soyaga chidamli, lekin ochiq yerlarda o ‘stirilsa yaxshi hosil
beradi. Sovuqqa ham chidamli, lekin sharqiy hududlarda sovuqdan
zararlanadi. Quruq va sho‘rtob yerlarda ham o ‘saveradi. To‘nkasidan
ko‘karadi, ildizidan bachkilaydi.
Yog‘ochi og‘ir, qattiq, qalin bo‘lib, pushti, qizil-qo‘n g ‘ir rangda.
Uning mexanikaviy xossalari yuqori. U yorilmaydi, qiyshaymaydi,
yaxshi pardozlanadi va arralanadi. Undan turli cholg‘u va chizmachilik
asboblari, modellar yasaladi. Mevasi yangiligida yeyiladi, quritib qoqi
qilinadi. Nok navlari nihoyatda ko‘p bo‘lib, odatda ular yovvoyisiga
payvandlash va olma bilan chatishtirish yo‘li bilan chiqarilgan.
Ussuriya noki (Pyrus ussuriensis M axim .)
b o ‘yi 15 m ga
yetadigan, shox-shabbalari tikanli daraxt. Shox-shabbasi keng, zich
joylashgan, barglari yumaloq. Gullari oq, mevasi yumaloq, diametri 2-5
sm, kalta bandli, sariq yoki sariq-yashil, po‘sti qalin va dag‘al. Mart-
aprelda gullaydi. Eti shirali, tosh hujayralari bor, xushbo‘y hidli. Bu nok
avgust-sentabr oylarida yetiladi. Mahalliy xalq mevasini iste’mol qiladi.
U Uzoq Sharqda, Koreyada, Manjuriyada va Yaponiyada uchraydi.
U sovuqqa va qurg‘oqchilikka chidamli. Yog‘ochi og‘ir, qattiq, pishiq
bo‘lib, sariq pushti, o ‘zagi qo‘ng‘ir-qizil. MDH ning Yevropa qismida,
Moskva va Yekaterinburg shaharlari atrofida ekiladi. Unga nokning
yaxshi navlari payvand qilinadi va seleksiya ishida foydalaniladi.
0 ‘rmonshunoslik ishlarida sinab ko‘rish amaliy ahamiyatga ega.
Toshkent Botanika bog‘ida o ‘stiriladi. Undan manzarali daraxt sifatida
va duragaylash ishlarida foydalanish mumkin.
Do'stlaringiz bilan baham: |