PEDAGOGIKA
2017, 3-son
51
Shaxsning hayot strategiyasini belgilab va tanlab olishiga ta’sir
ko‘rsatuvchi ijtimoiylashuvning asosiy omillaridan biri ta’lim tizimi sanaladi.
Kasb-hunar kollejlarida ta’lim olish davrida kishining hayotda alohida subyekt
sifatida shakllanishiga ko‘maklashuvchi shaxs bo‘lib yetilish,
yetuk shaxsning
mezonlari rivojlanishi kabi jarayonlar: kishining rivojlanish uchun intilishi,
mustaqil va qat’iyatli bo‘lish, o‘z-o‘zini nazorat qilish,
hayot strategiyasini
anglashga intilish holatlari ro‘y beradi. Yuqorida keltirib o‘tilgan holatlar kasb-
hunar kollejlari o‘quvchilarining hayotiy strategiyasi qadriyatlari mazmunini
tashkil etuvchi tarkibiy qismlarni o‘rganish muammoning
dolzarbligini aniqlab
beradi.
Tadqiqotning maqsadi kasb-hunar kollejlari o‘quvchilarining hayotiy
strategiyasi qadriyatlari mazmunini tashkil etuvchi psixologik omillarni
o‘rganishdan iboratdir. M.
Rokich testidan foydalanib, sinaluvchilarda tadqiqot
o‘tkazildi, chunki qadriyatlar turli tipdagi hayot strategiyalarining asosi bo‘lib
xizmat qiladi.
Birinchi guruhga 67 (barcha ishning 27,92 %), ikkinchi guruhga 88 (barcha
ishning 36,66 %), uchinchi guruhga 85 sinaluvchi kiritildi. Birinchi guruh
sinaluvchilari uchun eng muhim terminal qadriyatlar quyidagilardan iborat ekan:
“sevgi” (tatbiq etish foizi – 38,25 %), “moddiy ta’minlangan hayot” (29,81%),
“sog‘liq” (57,16 %), “o‘ziga bo‘lgan ishonch” (52,48 %), “faol ish-harakat mavjud
hayot” (47,85 %), “baxtli oilaviy hayot” (24,03%).
Shuningdek, “baxtli oilaviy
hayot”, “moddiy jihatdan ta’minlangan hayot” qadriyatlarining amalga oshirilish
darajasi uncha ham katta emas (24,03 %, 29,81% va 38,25%), bu qadriyatlar
difitsitar xarakterga ega ekanligidan darak beradi.
Rad etilgan qadriyatlarga
quyidagilar kiritildi: “san’at va tabiat go‘zalligi”, “o‘zgalar baxti”, “ijod”, “o‘yin-
kulgi”, “ilm olish”, “jamoat e’tirofi”. Ikkinchi guruh sinaluvchilari uchun
ahamiyatga molik qadriyatlar “sevgi” (83,52%), “sog‘liq” (71,24 %), “moddiy
jihatdan ta’minlangan hayot” (51,9 %), “baxtli oilaviy hayot” (59,91 %), “yaxshi
va ishonchli do‘stlarning mavjudligi” (71,34 %), “o‘ziga bo‘lgan ishonch”(64,58%)
singarilardan iborat bo‘ldi. “Hayotdagi donishmandlik”, “hayotni anglash”,
“tabiat va san’at go‘zalligi”, “o‘yin-kulgi”, “ijod”, “o‘zgalar baxti” tushunchalari
ahamiyatsiz bo‘lib chiqdi.
Uchinchi guruh uchun “sevgi” (55,33 %), “sog‘liq” (75,21 %), “baxtli oilaviy
hayot” (65,31 %), “o‘ziga bo‘lgan ishonch” (65,31 %), “faol ish-harakatli hayot”
(72,29 %), “yaxshi, ishonchli do‘stlarning bo‘lishi” (76,26 %) ahamiyatli terminal
qadriyatlar hisoblanadi. Mazkur guruh sinaluvchilari
inkor qilgan qadriyatlarga
“hayotni anglash” (75,33 %), “jamoat tomonidan tan olinish” (73,31 %), “o‘yin-