O‘zbekisòon respublikasi oliy va o‘RÒa maxsus òA’lim vazirligi o‘RÒa maxsus, kasb-hunar òA’limi markazi

3.15- rasm.
3.16- rasm.
kir

---

41
Bu ifoda rezonans paytida reaktiv elementlardagi kuch-
lanish kirish (manba) kuchlanishidan necha marta katta
bo‘lishini bildiradi.
Rezonans konturining aslligi konturning muhim ko‘rsat-
kichi hisoblanadi. 3.16- rasmda ketma-ket ulangan rezonans
konturida tok va kuchlanishlarning manba chastotasiga bog‘-
liqlik grafigi — chastota bog‘lanish xarakteristikasi ko‘rsatil-
gan. Grafikdan ko‘rinib turibdiki, chastota 0 dan 
w
gacha,
ya’ni rezonans chastotasigacha o‘zgarguncha zanjirning
umumiy qarshiligi 
R
–
jx
C
=
Z
bo‘ladi, sig‘im qarshilik
induktiv qarshilikdan katta. 
w
=
w
0
zanjirning rezonans
nuqtasidir. Bu nuqtada zanjirdagi tok maksimal qiymatga
erishadi, induktiv va sig‘im kuchlanishlar esa bir-biriga teng.
Rezonans nuqtasidan keyin zanjirning umumiy qarshiligi
Z = R + jx
bo‘lib, induktiv qarshilik sig‘im qarshilikdan katta.
Chastota 
w
= 0 bo‘lganda zanjirdagi tok:
w 
w×
æ
ö
=
-
=
ç
÷
è
ø
0,
U
I
R
Ñ
I
L
chunki maxrajdagi sig‘im qarshilik
cheksizlikka 
æ
ö
® ¥
ç
÷
w ×
è
ø
=
Ñ
I
x
Ñ
intiladi. Òok nolga teng bo‘l-
gani uchun 
U
k
=
IR
va 
U
L
=
I · U
w
L 
ham nolga teng. Sig‘im
kuchlanish esa zanjirning kirish kuchlanishiga teng bo‘ladi.
2.
R, L, C
qarshiliklar parallel ulanganda zanjirdagi re-
zonans. 
R, L, C
elementlar zanjirda parallel ulangandagi
rezonans hosil bo‘lishini aniqlaymiz. Bunday zanjirdagi rezo-
nans 
toklar rezonansi 
deyiladi. Chunki, rezonans paytida sig‘im
va induktivlikdagi toklar bir-biriga teng bo‘ladi. Bu zanjir
uchun Kirxgofning birinchi qonuniga binoan tenglama
yozamiz:
.
R
L
C
k
I
I
I
I
U Y
=
+
+
=
×
& &
&
&
&
Zanjirning kompleks to‘la o‘tkazuvchanligi:
w
w×
æ
ö
ç
÷
è
ø
_
=
=
_
_
=
I
.
U
I
Y
Ñ
L
g j
g jb
Rezonans paytida zanjirdagi tok aktiv qarshilikli
tarmoqning tokiga teng bo‘lishi kerak. Demak, reaktiv o‘tka-

---

42
zuvchanlikning nolga teng (
B
L
=
B
C
) bo‘lishi rezonans paydo
bo‘lish shartidir.
Bu
munosabatdan:
w
w ×
1
=
;
L
C
0
×
w
w
rez
.
1
=
=
L C
Bu ketma-ket ulangan rezonans konturining xususiy
chastota formulasidir. Demak, reaktiv elementlar qanday
ulanishidan qat’i nazar, rezonans rezonans konturining
chastotasi 
L
va
 Ñ
ga bog‘liq. Òoklar rezonansida konturning
aslligi (sifatliligi) quyidagi nisbatdan topiladi:
r
=
=
=
L
I
.
g
I
Q