O‘zbekisòon respublikasi oliy va o‘RÒa maxsus òA’lim vazirligi o‘RÒa maxsus, kasb-hunar òA’limi markazi

Sig‘im qarshilikli zanjir.
Sig‘im chiziqli elektr zanjirida
o‘zgarmas kattalik bo‘lib, iste’molchining elektr maydonida
to‘planadigan energiya miqdorini xarakterlaydi:
=
U
C
W
2
C
.
2
Faraz qilaylik, 3.9- rasm, 
a
dagi zanjirda 
U
kuchlanishli
sinusoidal tok 
I = I
max
sin
w
 
·t 
ta’sir qilyapti. Bunda zanjirdagi
o‘zgaruvchan tok o‘tkazgich kesim yuzasidan o‘tadigan zaryad
miqdorining ma’lum vaqt davomida elementar o‘zgarishi bilan
aniqlanadi:
×
=
C
dq
dt
I
Zaryadning vaqt davomida o‘zgarishi:
dq = cdU = cdU
C
.
Bu ifodani hisobga olib, sig‘imdagi o‘zgaruvchan tokni yozsak:
C
C
dU
dt
C
I
=
.
Bu ifodadan
ò
=
C
C
I
C
I dt.
U
3.8 - rasm
.
b)
a)

---

30
Òokning qiymatini hisobga olgan holda ifoda quyidagicha
yoziladi:
p
0
ò
=
æ
ö
w
w =
w
ç
÷
w
è
ø
o
I
I
C
C
U
tdt
t
X I
t
max
max
Ñ
Ñ max
_
.
_
sin
cos
sin
90
Bundan
w
Xc
I
Ñ
— sig‘im qarshilik deyiladi.
Keltirilgan ifodalardan ko‘rinib turibdiki, kuchlanish-
ning boshlang‘ich fazasi 90° ga teng. Demak, sig‘im qarshi-
ligidagi tok va kuchlanish orasidagi faza siljishi 90° ga teng
bo‘lib, tok kuchlanishdan 90° oldinda bo‘ladi.
3.9- rasm,
 b
da vektor diagramma ko‘rsatilgan. Sig‘imning
qutblarida kuchlanish ko‘paygan sari, uning elektr maydonida
to‘planadigan energiya miqdori ortib boradi. Bu energiya hech
qanday foydali ish bajarmaydi, u manba bilan almashinib
turadigan energiyadir. Bu almashinib turadigan energiyaning
o‘zgarish tezligi manba chastotasiga nisbatan ikki marta ortiq
bo‘ladi.