O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi nizomiy nomli toshkent davlat pedagogika universiteti sh. A. Do‘stmuhamedova, X. A. Tillashayxova

 
To‘rtinchi boskichda 
bajarilgan hatti-harakatlar ichki rejada ovoz
 
chiqarilmay 
bajariladi. 
 
Beshinchi bosichda 
esa faoliyatni fikran bajarishga o‘tiladi.
 
Bundan
 
ravshan 
ko‘rinib turibdiki, materialni asosan yodlab olish va xotirada saqlab qolishga 
asoslanadigan ta’lim hozirgi talablarga qisman javob bermoqda. O‘quvchilarga 
hamisha yangilanib turadigan axborotni mustaqil ravishda o‘zlashtirib borishga va 
o‘qishni bitirib ketganidan keyin, kishiga jadal sur’atlar bilan o‘sib borayotgan fan-
texnika taraqqiyotidan orqada qolib ketmaslik imkoniyatini beradigan qobiliyatlar 
taraqqiyotini beruvchi tafakkur sifatlarini tarkib toptirish muammosi birinchi 
o‘ringa chiqib bormoqda. Ta’lim jarayonida o‘zlashtirishning muvaffaqiyati 
quyidagilarga bog‘liq: 
1.
Ta’lim mazmuniga. 
-O‘quv rejalari, dasturlari, darsliklar va o‘quv qo‘llanmalarining 
mavjudligiga;
-Ta’lim metodikalarini 
takomillashganligiga; -O‘qituvchi 
mahoratiga ; 
-O‘quvchining individual psixologik xususiyatlariga. 
Tadqiqotlar shuni 
ko‘rsatadiki, turli individual tipologik xususiyatlarga ega o‘quvchilar uchun 
ta’limning yagona qulay, optimal sharoitlarini yaratish mumkin emas. Ammo 
o‘zlashtirishning samaradorligini oshirishda muammoli ta’lim, noan’anaviy ta’lim 
usullarini qo‘llash muhim ahamiyatga egadir. 
14.4.Kattalar o‘quv jarayonining tashkil etilishi
 
Samaradorlik 
o‘quv 
jarayonining 
shaxsga 
yo‘naltirilgan ta’lim asosida tashkil etilganligiga bog‘liq. 
Rivojlantiruvchi 
ta’lim. 
Malaka 
oshirish 
jarayonidagi shaxsga yo‘naltirilgan ta’lim tinglovchining 
mavjud bilim, ko‘nikma va malakalarini hisobga olgan 
holda potensial imkoniyatlarini yuzaga chiqarish, asosida 
amalga oshiriladi. 
Shaxsni rivojlantirish, jahon standarti talabiga javob 
beradigan, o‘ziga, boshqa insonga, jamiyatga, davlatga, tabiatga va mehnatga 

---

276 
o‘zining to‘g‘ri munosabatini bildira oladigan, mustaqil faoliyat yurita oladigan, 
ijodkor, tadbirkor shaxsni tayyorlash, mustaqil ishlashga, o‘z-o‘zini tarbiyalashga 
sharoit yaratish maqsadida amalga oshiriladi. 
Mazkur ta’lim jarayonida muammoli, qisman izlanuvchan, axborot- 
reproduktiv, interfaol metodlar qo‘llaniladi. 
Muallim androgogning shaxsni rivojlanish psixologiyasi bo‘yicha bilimlarni 
bilishi va ulardan o‘z faoliyatlarida foydalanishi, o‘quv jarayonini to‘g‘ri tashkil 
etish uchun tinglovchilarning akademik, didaktik, ijtimoiy - psixologik 
ehtiyojlarini bilishi va shu ehtiyojlarni hisobga olgan holda mashg‘ulotlarni tashkil 
qilishi, malaka oshirish uchun kelgan tinglovchilar bilan o‘zaro ijobiy 
munosabatlarni o‘rnata olishi, androgogik ta’lim texnologiyalari va o‘qitish 
shakllarini bilishi, mashg‘ulotlar davomida umumiy va shaxsga yo‘naltirilgan 
qoidalarni ishlab chiqa bilishi haqida ham o‘z tavsiyalarini berishi juda muhim. 
Mazkur jarayonda professor o‘qituvchi: 
-
o‘quv jarayonini to‘g‘ri tashkil eta bilishi; 
-
androgogik bilimlarga ega bo‘lishi; 
-
zamovaniy ta’lim texnologiyalarini bilishi; 
-
muloqotchanlik xususiyatiga ega bo‘lishi lozim. 
Bularning barchasi malaka oshirish jarayonini to‘g‘ri boshqarishda asos 
bo‘la oladi. 
VI. Andragogning ta’lim jarayonini to‘g‘ri va oqilona boshqara olishi ham 
o‘qituvchi shaxsi kamolotida nihoyatda ahamiyatli. O‘quv jarayonini 
boshqarishning bir necha funksiyalari mavjud. 
Bu borada andragog boshqarishning funksiyalarini yaxshi bilishi va bu 
funksiyalarni amalga oshirishi lozim. Bu funksiyalar quyidagilardan iborat: