Toshkent tibbiyot akademiyasi ergashev u. Y. Xirurgik kasalliklar

GEMORRAGIK ShOK 
Gemorragik shokda (karaxtlik) yo‘qotilgan qonning miqdori va 
vaqt katta ahamiyatga ega. Masalan, 1 -1,5l qon asta-sekin yo‘qotilsa, 

---

125 
organizmning kompensator-moslashuv mexanizmlari hayotni saqlab 
qolishi mumkin. Ammo tez yo‘qotilsa, letal holat kuzatilishi m umkin. 
Gemorragik shok III bosqichdan iborat: 
I. kompensatsiya, 
II. subkompensatsiya (qaytarish iloji bo‘lgan)
III. dekompensatsiya (qaytarib bo‘lmaydigan shok).
Kompensatsiya bosqichida markaziy gemodinamika uzoq vaqt 
o‘zgarmaydi. 
Subkompensatsiyada 
bemorga 
kerakli 
yordam 
ko‘rsatilganda kompensator reaksiyalar kuzatiladi. Ammo davolash -
evakuatsion tadbirlar to‘liq bajarilmasa periferik tomirlarining qisqarishi 
ham foyda bermaydi, bemorda qon bosimi kamayib ketadi. Arterial 
gipotoniya kuzatiladi va keyin dekompensatsiya fazasi boshlanadi. 
Dekompensatsiyada organlarda etishmovchilik ro‘yobga chiqadi. 
Arterial, to‘qimalar gipotoniyasi rivojlanadi. Mikrotsirkulyasiyani ng 
buzilishi akrotsianozga olib keladi. Reflektor bo‘lgan oliguriya 
(siydikning kam ajralishi) anuriya (butunlay siydik ajralmasligi) ga 
o‘tadi, u buyrakda gemotsirkulyasiya buzulganligini ifodalaydi. Havo 
emboliyasini davolash murakkab bo‘lib, tomirga havo kelishini 
to‘xtatish kerak, ya’ni vena tomirining markaziy va periferik uchlari 
bog‘lanadi, o‘ng yurak bo‘lmachasi nina bilan punksiya qilinadi.
 
QON KETIShINI TO‘XTATISh 
Qon ketishini to‘xtatishga oid savollar asrlar davomida shifokorlarni, umuman 
odamzodni o‘ylantirib kelgan. Masalan, Gippokrat davridan ma’lum bo‘lgan. Kichik 
venalardan ketayotgan qon, ko‘pincha, o‘z-o‘zidan to‘xtaydi. Ba’zan oyoq yoki 
qo‘l ko‘tarilsa, vena tomiridan oqayotgan qon sekinlashib, to‘xtashi mumkin. 
Agar 

---

126 
qonning ivishi buzilmagan bo‘lsa, kapillyar qon ketishini oddiy yoki bosib turuvchi 
bog‘lam bilan to‘xtatish mumkin.
52-rasm. Gemorragiyani to‘xtatish:
 1- qisqich qo‘yish
, 
2 - ligatura qo‘yish
Demak, gemorragiyani to‘xtashi o‘z-o‘zidan bo‘lishi yoki sun’iy to‘xtatilishi 
mumkin. Tibbiy ko‘chirish bosqichlarida qon ketishni to‘xtatish usullari ikki turga 
bo‘linadi: 1) vaqtincha, 2) batamom.