A ashirov, sh. Atadjanov

A. Yu. Yakubovskiy,
Xilda 
Xukem) «o‘zbek» etnonim ini Oltin 0 ‘rda xoni 0 ‘zbekxon (XIV 
asr.) nom i bilan bog‘laydi, boshqa yana bir guruh olim lar esa 
(V.V. Grigorev, A.A. Semyonov, B. A hm edov) o ‘zbek nom i 
Oq 0 ‘rd a (D a s h ti Q ip c h o q n in g sh arq iy q ism i)d a k o ‘chib 
y u rg an tu rk - m o ‘g ‘ul qabilalariga taallu q li b o ‘lgan degan 
fikrni bildiradilar.
Temuriylar davlati o ‘rnida dastlab XVI asr boshlarida vujudga 
kelgan Buxoro ham da Xiva xonliklari va XVIII asr boshlaridan 
Q o ‘qon xonligining paydo bo ‘lishi natijasida yagona tarixiy 
m akonda yashagan xalqlar siyosiy jih a td a n tu rli davlatlar 
tasarrufiga tushib qolganlar. Lekin,bu holat o ‘zbek elati birli- 
giga putur yetkaza olmagan. Siyosiy chegaralar mavjudligiga 
qaramay uch davlat tarkibidagi aholi o ‘zaro doiiniy etnik, iqtisodiy 
va madaniy aloqada bo‘lib kelganlar.
Markaziy Osiyo xalqlarining XIX asr oxiri XX asr boshla- 
ridagi tarixiy taqdiri va taraqqiyot bosqichlari chor Rossiyasining 
mustamlakachiligi davri bilan bog‘liq. Keyinchalik mintaqada Sovet 
hokimiyatining o‘rnatilishi bilan Markaziy Osiyoda 
milliy-hududiy
chegaralanish
o ‘tkazilib, beshta milliy respublikalar tashkil etildi. 
Mahalliy xalqlarning milliy taraqqiyoti davom etayotgan bir 
pallada 1924— 1925-yillarda milliy chegaralanish o ‘tkazilgan. Shu 
bilan shakllangan elatlar taraqqiy etayotgan tarixiy m akon 
doirasida sun’iy ravishda bo ‘lib yuborildi. M intaqa xalqlarining 
assimilatsiya, konsolidatsiya jarayonlariga jiddiy ta ’sir o ‘tkazilishi 
va keyinchalik “sovet xalqi” nomli yagona etnik birlikni yaratish 
haqidagi nazariyaning amalga oshirilishi borasidagi olib borilgan 
siyosat ham o ‘zbeklarning milliy-etnik qiyofasiga, mentalitetiga 
rahna sola olmadi. Albatta, keyinchalik mintaqada vujudga kelgan 
barqarorlik nisbatan o ‘zbeklarning etnik-m adaniy taraqqiyotiga 
sczilarli ta ’sir o ‘tkazdi.
0 ‘zbeklarning millat sifatida rivojlanish jarayoni 0 ‘zbekiston 
mustaqillikka erishgan davrdan boshlab yangicha m azm un kasb 
ctdi. Tarixiy tom irlaridan kuch olgan o ‘zbek xalqi madaniyati, 
milliy tafakkuri, u rf-o d a tla ri, tu rm u sh tarzid a o ‘ziga xos 
tiyg‘onish va yangilanish pallasi boshlandi.

---