A ashirov, sh. Atadjanov

' Лурье С.В. Историческая этнология.... — С. 38.

---

obyekti muammosiga yana qaytadan murojaat qilishlariga sabab 
b o clm oqda. Yevropa va Shim oliy Amerikadagi tu rli-tu m an
muam m olar natijasida paydo bo'lgan ko‘p sonli diasporalar, 
emigrantlar va qochoqlar rivojlangan davlatlarning etnik tarkibini 
jiddiy o ‘zgartirib yubordilar. Mahalliy avtoxton etnoslar orasida 
kamsonli etnik jam oalar o‘zlarining mustahkam mavqyelarini 
egallarnoqdalar. Boshqa tom ondan esa G ‘arbiy Yevropadagi 
integratsion jarayonlar qator yangi etnik muam m olarning paydo 
bo‘lishiga olib kelmoqda.
Yangi tarixiy vaziyat va jamiyat hayotidagi m uam m olar etno­
logiya tadqiqot hududining kengayishiga sabab bo'lmoqda. Hozirgi 
kunda yangi mavzularning paydo bo‘lishi tadqiqotchilarga fan 
ichida mustaqil tadqiqot mavzulari va yo‘nalishlarini ajratib 
ko‘rsatish imkoniyatini bermoqda. Jum ladan, G 'arbiy Yevropa 
etnologiyasida bugungi kunda 
iqtisodiy etnologiya, sotsial
etnologiya, huquqiy etnologiya, siyosiy etnologiya, diniy
etnologiya
 
kabi yo‘nalishlar mustaqil holda taraqqiy etib, rivoj- 
lanib bormoqda.
Etnologiya fanining kelgusidagi asosiy tadqiqot obyektlari 
sifatida quyidagilami ko'rsatish mumkin:
♦ etnik antropologiya (xalqlarning etnogenez va antrofizik 
taraqqiyoti muammolarini tadqiq etadi);
♦ etnik sotsiologiya (etnik guruhlar rivojlanishining ijtimoiy 
aspektlari va mavjudligini, ularning o'zlikni anglash va o ‘z-o ‘zini 
anglash shakllari, etnik guruhlar orasidagi aloqalar shakllarini 
tadqiq qiladi);
♦ etnikpsixologiya(etnik stereoti plarning shakllanishi, etnik 
ong va etnik o‘zlikni anglash m uammolarini o'rganadi);
♦ iqtisodiy etnologiya (etnoslarning xo'jalik yuritish va iqtisodiy 
m uammolarini tahlil qiladi);
♦ etnodemografiya (mazkur yo‘nalishning asosiy vazifasi aholi 
sonining o ‘sib borishi dinamikasi va demografik jarayonlarni 
o ‘rganishdir);
♦ etnogeografiya (etnoslarning geografik joylashuvi, ular 
taraqqiyotida hududiy omilning tutgan o ‘rni va etnik hududlar va 
etnik chegaralar muammolarini tahlil qiladi);

---

♦ 
etnopedagogika (turli etnoslardagi ta ’lim-tarbiyaviy jara- 
yonlarning o ‘ziga xos xususiyatlarini o ‘rganadi).
G ‘arb mamlakatlarida hozir etnologiya fani «postmodernizm» 
falsafasiga asoslangan b o ‘lib, bunda asosiy e ’tib o r ijtim oiy 
gum hlar orasidagi jarayonlarga qaratiladi. Shuningdek, fanda lokal 
va global jarayonlarni o ‘ rganishda tadqiqiy tanlanish, ya’ni jamiyat 
hayotidagi barcha jarayonlarni emas, balki etnos va turli-tum an 
madaniyatlarning o ‘ziga xos xususiyatlaridan kelib chiqqan holda 
eng m uhim deb hisoblangan ko‘rinishlar bo ‘yicha tadqiqotlar 
olib borilmoqda. Boshqachasiga, so‘nggi yillarda bajarilayotgan 
tadqiqotlarda asosiy e ’tibor insoniyatning rivojlanish bosqichlari, 
ya’ni paydo bo‘lganidan to hozirgi davrga qadar tarixiy yo‘lining 
global m iqyosdagi tavsif qilishga em as, balki m uam m oviy 
tanlanish asosidagi tadqiqotlarga ko‘proq e ’tibor qaratilm oqda.
Postm odernizm g‘oyasi bilan boyitilgan etnologiya fanining 
bugungi kundagi asosiy vazifasiga etnom adaniy m unosabatlarni 
hosil qiluvchi etnosni o'zining ichidagi va etnoslararo ja ra ­
yonlarni tadqiq qilish kiradi. Tadqiqotchilar oxirgi paytlarda etnik 
madaniyatlarga va ularning lokal xususiyatlariga, odam larning 
kundalik turm ush tarziga ko‘proq e ’tibor qaratm oqdalar. Eng 
m uhim i, h ozir bajarilayotgan ko ‘plab etnologik tad q iq o tlar 
a m a liy o td a q o 'Ila n ilm o q d a . R iv o jla n g an m a m la k a tla rd a
bajarilayotgan ilmiy tadqiqotlarning aksariyati jam iyat hayotida 
aynan m uhim va eng dolzarb deb e ’tiro f etilgan ijtimoiy m uam - 
m olar doirasida amalga oshirilayotganligi yuqoridagi fikrimizga 
yanada oydinlik kiritadi.