Ўзбекистон Республикаси Олий ва Ўрта Махсус Таълим Вазириги

MAB3У № 12: ТАДБИРКОРЛИКДА АХБОРОТ ТИЗИМИ 
РЕЖА: 
1. Ахборотларни тўплаш ва сақлаш усуллари. 
2 . Хамкорларни қидириш ва ташриф қоғози. 
З. Махфий ахборотлар ва уларни химоя қилиш. 
1. Ахборотларни тўплаш ва сақлаш усуллари. 
Тадбиркорликдаги энг асосий масалалардан бири, бу - ахборот билан 
таъминланишдир. Хозирги шароитда ишбилармон кишида хар куни маълумотлар 
оқими йиғилади ва ундан тўғри фойдаланиш долзарб аҳамият касб этади. Биринчи 
навбатда у қандай маълумот кераклиги, уни қаердан олиш мумкинлиги, қандай қилиб 
уни тўплаш, қайта ишлаш ва сақлаш кераклиги, қандай далиллар текширувига 
мухтожлигини билиши керак. Бу масалаларни тадбиркор биринчи навбатда ечиши 
лозим. Мўлжалланаѐтган шерикни ишончлилик даражасини билиш учун унинг 
фаолиятига оид маълумотларни ўрганиш талаб этилади. Одатда, мақсади ва 
вазифалари бир хил бўлган ташкилот ва бирлашмалар қўшиладилар, айрим фирма-
лар эса бир эмас, балки бир неча ташкилотларга қўшилиши мумкин. Хиссадорлик 
жамиятида иштирок этиш энг тўла маълумот беради. Шунинг учун хиссадор ўз 
олдига қўйилган бошқа масала ва мақсадлардан ташқари маълумот йиғишни хам 
олдинга суради. 
Ишбилармон, ўз олдига таалуқли бўлган барча маълумотларни йиғиши керак. 
Хар бир учрашув нагижаларини илғаб олиши лозим. Тадбиркорлик фаолиятини 
дастлабки даврида мулоқотлар унча кўп булмайди ва улар осонгина эсда қолади, 
лекин энг оддийлари унутилиши хам мумкин. Сухбат пайтида сухбатнинг энг асосий 
жойларини ѐзиб бориш мақсадга мувофиқ хисобланади. Шубха йўқки, хар қандай 
мулоқот хам хамкорликда ишлашга олиб келмайди. Бунга хотиржамлик Билан 
муносабатда бўлиб, катта эътибор бериш шарт эмас. Аммо, бир оз вақтдан сўнг, 
шерикларнинг биронтасида хамкорликда ишлаш учун янги таклиф пайдо бўлиши 
мумкин. Шунинг учун хар бир ѐзувни тахлил қилиб, келажак учун маьлум 
хулосалар чиқариш керак. Агар биринчи кундан шу қоидага риоя қилинса, у холда 
бизнеснинг кенгайишида кўпгина кўнгилсизликлар олди олинади. 
Агар тадбиркорда маълумот ва ѐзувлар кўп бўлса, у холда улардан фойдаланиш 
қулай бўлиши учун уларни олиш усуллари, пайдо булиш муносабатлари, вақти ва 
бошқаларига караб бўлимларга бўлиш керак. Агар тадбиркорда шахсий компьютер 
бўлса, у холда маьлумотлар манбаини яратиш мумкин. 
Агар янги тадбиркорда ўз шахсий компьютер бўлмаса, вақт ўтиши билан керак 
бўладиган барча материалларни бир жилдга солиб қўйиши лозим. Жилдларни 
қуйидагича номлаш мумкин: «Молиявий хужжатлар», «Реклама хабарлари», 

---

87 
«Мижозлар билан мулоқотлар», «Истеъмолчилар билан муносабатлар» ва хоказо. 
Ёзувларни мунтазам равишда бажариш керак, ўз маълумотларини вақти-вақти билан 
қайта кўриб чиқиш ва зиддиятларда керакли янги маълумотларни колдириш, эски 
маълумотларни янги жилдларга кўчириш керак. 
Маълумотларни танлаш ва сақлаш жараѐнини шундай усулда олиб бориш 
керакки, зарур бўлган холда ундан янги ходимлар хам фойдаланиши керак. Хар бир 
хужжатларни бир жилдга ким ва қачон тайѐрлаганлиги, унинг номи хақида 
маълумотлар кўрсатилиши керак. 
Хусусий тадбиркорлик тизимларининг давлат корхоналаридан фарқи - уларда 
асосан иш учун зарур бўлган хужжатлар сақланади. Агар тадбиркор бошқа фирма 
вакиллиари билан музокаралар олиб борса ва сухбат давомида уларда хамкорликда 
ишлашга олиб келувчи умумий манфаатдорлик пайдо бўлса, албатда музокаралар 
тўғрисида қарор қабул килиниши керак, қарор шерикларнинг хар бири учун ѐзма 
хужжат сифатида сақланади, агар ўзаро хафачилик пайдо бўлса ѐки музокаралар 
натижалари турлича тушунилгаи бўлса, ўта мухим томонлари айтилганига ишонч 
бериб барча масалаларни яхшироқ билишга ѐрдам беради ва кескинликни юмшатади. 
Агар музокоралар оқибатида томонлар хамкорликда ишлашга келишган бўлсалар, 
у холда, қарорда умумий мақсадлар, вазифалар тақсимот ва бошқа саволлар 
кўрсатилади. 
Тадбиркорлик субъектлари ўз фаолиятлари учун зарур бўлган ахбарот 
манбалари, яъни бозор холати, истеъмолчилар талаблари, рақобатчилар харакати, 
хом ашѐ манбалари, солиқ, кредит сиѐсати ва бошқалар бўйича маълумотларни 
қуйидаги манбалар орқали олишлари мумкин. 
1. Мустақил ўтказилган маркетинг тадқиқотлари натижалари. 
2. Тармоқ ва соха тўпламлари. 
3. Статистик маълумотлар. 
4. Консалтинг фирмалар маълумотлари. 
5. Оммавий ахбарот воситалари. 
Юқоридаги манбалар асосида жамланган маълумотлар тадбиркорларни 
келгуси фаолиятларини янада ривожланишига сабаб бўлишини хисобга олган 
холда, уларни доим тўплаш ва қайта ишлаб бориш талаб этилади.
Ўзбекистонда тадбиркорлик субъектларини ахбарот билан таъминланишини 
ривожлантириш мақсадида «MAROQAND» ахбарот тизими ташкил этилган 
бўлиб, ушбу тизим республикамиз барча шахар ва туманлари «Савдо саноат 
палаталари» қошида фаолият кўрсатмоқда.