2-mavzu: Kasb psixologiyasining tadqiqot metodlari Reja: Kasbiy psixologiya fani tadqiqot metodlarining klassifikasiyasi

Kavzometriya-
Ye.I.Golovaxa va A.A.Kromiklar tomonidan taklif etilgan 
usul bo`lib, u shaxsning psixologik vaqti va hayotiy sub`ektiv holatlarini tahlilini 
tadqiq etish metodi hisoblanadi. Bu intervyu quyidagi jihatlarni o`z ichiga oladi: 
biografik savol-javob, muhim voqealar ro`yxatini tuzish, voqealarni keltirib 
chiqargan sabablarini aniqlash va boshqalardir. Intervyu natijalari kavzometriya
shaklida tasvirlanadi. Kavzometriya kasbiy muammo va inqirozlarni yechish 
uchun qo`llaniladi.

---

Psixobiografiya-
shaxslarning hayot yo`lini psixologik o`rganish metodi 
hisoblanadi. Avval psixobiografiya siyosatchilarining obro`-e`tiborini, kishilarning 
individual kasbiy biografiyalarini o`rganish maqsadida qo`llanilgan. Kasb 
psixologiyada psixobiografiyani qo`llash orqali shaxsning kasbiy maqsadlarining 
paydo bo`lishi, kasbiy shakllanishdagi inqirozlar haqida qimmatli ma`lumotlarni 
olish imkonini beradi.
Anamnez metod
– bu insoning mehnat sub`ekti sifatida rivojlanish tarixi 
xaqidagi ma`lumotlarni yig`adi. Bu usul YE.A.Klimov tomonidan batafsil ko`rib 
chiqilgan. Kasbiy anamnez mehnat motivlarini o`rganish, tanqidiy voqealarni 
aniqlash, kasbiy faoliyatda obro`-e`tibor qozonishni oldindan tashxis qilishda 
qo`llaniladi. Anamneztik tadqiqot o`z ichiga suhbat tizimini olgani uchun, suhbat 
metodiga qo`yiladigan talablar bu usulga ham tadbiq etiladi. 
Praksimmetrik usullar.
Faoliyat mahsulotlari va jarayonlarini tahlil etish 
yo`llari bo`lib, unga B.G.Ananev xronometriya, profesiografiya, bajarilgan ishlar 
va buyumlar bahosini izohlashlarni kiritadi. Kasb psixologiyasining bu guruhidan 
quyidagi usullar muhim ahamiyatga ega.
Topshriqlar tahlili
– bu kuzatilayotgan 
inson va uning yashirin kasbiy xulqining yo`nalganligini psixologik jihatlarini 
tadqiq qilish metodidir. Topshiriqlarni tahlil etish metodi F.Teylor tomonidan 
ishlab chiqilgan bo`lib, tasvirlash va tahlil etish maqsadida qo`llanilgan. 
Topshiriqlarni tahlil etish hamda bajarilgan ishlarni tahlil etish metodi ham 
muhandislik psixologiyasida keng qo`llaniladi.Ye.Mak-Kormik va uning 
kasbdoshlari metallurgiya sanoatiga xos bo`lgan 250 ta kasb turlarini tahlil etish 
uchun faoliyatlar ro`yxatini ishlab chiqishdi.
Olingan ma`lumotlarni faktorli tahlil qilish yo`li bilan qayta ishlash orqali 14 
ta omil ajratildi va bu omillar “pozision tahlil so`rovnomasi”ni loyihalashtirishga 
asos bo`ldi (PAQ). PAQ 187 elementdan iborat bo`lib, ular mehnat xulqining 
asosiy shakllari hamda turli jihatlarini o`z ichiga oladi. Ayrim jihatlarga tegishli 
misollarni keltiramiz: yozma topshiriqni ko`rsatmasiga asoslangan holda bajarish, 
klaviaturadan foydalanish, konsultasiyalarda qo`l ostidagi ishchilar miqdori va 
boshqalar. PAQ metodi asosida to`plangan ma`lumotlarni tahlil etishda tadqiqotchi 
har bir bo`limlar bo`yicha javoblarni oladi. Ta`kidlash kerakki, PAQ – topshiriqlar 
emas, balki bajarilgan ishlar tahlili metodi bo`lib, ishchilarni tanlash muammosini 
hal etishda qo`llaniladi. PAQ ishchilarni o`qitish, malaka oshirish va ma`muriy 
jihatdan o`zgarishlarida qo`llaniladi. Kasbiy tahlilning yana bir muammosi kritik 
voqealar metoddir. Uning mohiyati shunda-ki, tadqiqotchi ishchining qoniqarsiz 
xulqini tasvirlaydi.