F. S. Meliboyeva tabiiy geografik jarayonlar

Suffoziya
(latincha suffosio-qazish), ya’ni suvli qatlamdagi uvoq tog’ 
jinslari mayda mineral zarralarining undan sizib o’tayotgan suv bilan pastga olib 
ketilishi va buning natijasida tog’ jinslarining cho`kib qolishidan iborat. Suffoziya, 
fanda psevdokarst (psevdo-yolg’on degan ma’no beradi), ya’ni yolg’onchi karst 
deb ham ataladi. Chunki suffoziya shakllanish jarayoniga ko’ra, karstni eslatadi. 
Ammo karst jarayonida ko’proq denudatsiya eritish va qisman yuvib olib chiqib 
ketish jarayoni ishtirok etgani holda, suffoziya jarayonida esa yuvib olib chiqib 
ketish katta rol o’ynaydi. 
Atmosferadan namlanish ortiqcha bo’lgan zonalarda suffoziya va eroziya 
jarayonlari birgalikda ro’y beradi. Suffoziya jarlarning o’sishini tezlashtiradi, 
tikyonbag’irlarda surilma va o’pirilmalarga sabab bo’ladi. Arid iqlimi tekisliklarda, 
ayniqsa dasht zonasida, suffoziya iatijasida atrofi berk sayoz chuqurliklar hosil 
bo’ladi. Ularning eni 10-15 m, chuqurligi 1-2 m keladi. Ba’zi suffozion 
chuqurliklarda tagi yassi sayoz ko’llar joylashgan.
Suffoziya tarqalgan maydonlar yuzasida aylana sifat chuqurliklari o’pirishlar 
va voronkalar hosil bo’ladi. Ularning ko’pchiligi qiya tekis yuzalarda yoki 
nishabligi katta bo’lmagan yonbag’irliklarda sodir bo’ladi. Ularning o’lchami juda 
katta bo’lmaydi (diametri 10-20 m, chuqurligi 1-8 m), lekin ular birlashib keng 
o’yilgan 
pastqamliklarni 
hosil 
qilishi 
mumkin. 
Ayniqsa, 
yonbag’irliklarda 
suffozion botiq relyef-sirklar
paydo bo’ladi. Shunday qilib, 
suffozion hodisalar ta’sirida yer yuzasidagi relyef shakllari murakkablashadi va 
erozion jarayonlar kuchayadi. 
Suffozion 
ko’llar
nurash 
po’stining ustki qavatlaridagi oson 
harakatlanadigan va eruvchan tog’ jinslarini grunt suvlari olib ketishi natijasida 

---

46 
gruntning cho’kishidan hosil bo’ladi. G’arbiy Sibir tekisligining dasht qismidagi va 
Qozog’iston hamda Markaziy Osiyodagi ko’pdan-ko’p ko’llar suffoziya natijasida 
paydo bo’lgan.