F. S. Meliboyeva tabiiy geografik jarayonlar

 
 
 
A 
 
 
 
 
 
 
 
B 
10-rasm. A- Surilma; B-Surilmaning ko`ndalang kesimi.
1-massiv asosi; 2-surilma jinslari; 3-surilma o`zani; 4-surilma tili; 5-turg`un suv; 
6-surilma zamini deformatsiyasi; 7-uzilish devori. 
Surilmalar 
togʻli 
hududlar 
xoʻjaligiga 
katta zarar yetkazadi. 
Ularga qarshi yon bagʻirlarda oʻsimliklar ekish, suvli qatlamga tushadigan suv 
miqsorini kamaytirish va b. tadbirlar amalga oshiriladi. Oʻzbekistonda 2 mingga 
yaqin Surilma maydonlari qayd etilgan boʻlib, ularda soʻnggi 40 yil davomida 
8 ming chamasida mayda va yirik Surilmalar roʻy bergan. Avtomobil yoʻllari, 
kanallar, konlar, suv omborlari chekkasidagi qiyaliklarda texnogen Surilmalar soni 
1980-y. dagidan 3—4 barobarga ortdi. Oʻzbekistonda Surilmalar, asosan, 
Chirchiq, Ohangaron vodiylari togʻ yon bagʻirlarida, Gʻalvasoy, Xoʻjakent, 
Ohangaron, Zagʻanasoy va b. joylarda, shuningdek, Tojikiston va Qirgʻizistonda 
koʻproq sodir boʻladi. Surilma dunyoning juda koʻp regionlarida 
uchraydi. Aholi yashaydigan 
joylarda 
vayronagarchiliklarga 
olib 
keladi. 
YUNESKO qoshida 2002-y. da S boʻyicha Xalqaro konsern tashkil etilgan.
 
Soliflyuksiya-
lotin 
tilida 
solum-tuproq, fluchus-oqim, 
ya’ni grunt 
qatlamining oqishi degan mazmun beradi. Ushbu jarayon tuproq-gruntlarni fasliy 

---

49 
muzlashi kuzatiladigan tekislik va tog`larda, aynisa muzloq yerlarda kuzatiladi. 
Soliflyuksiya faol qatlamda, ya`ni issiq faslda muzloq yerlar erib, sovuq faslda 
muzlaydigan qatlamda yuz beradi.
 
 
11-rasm. Soliflyuksiya natijasida hosil bo`lgan supasimon relyef shakli