Maxsus qism jamoat xavfsizligi va jamoat tartibiga qarshi jinoyatlar. Harbiy xizmatni o

Buyruqni boshqa tarzda qasddan bajarmaslik
, bu bo‘ysunuvchi 
tomonidan avvaliga boshliq buyrug’iga ochiqdan-ochiq bo‘ysunmaslikni 
bildirmay, go‘yo buyruqni qabul qilib, so‘ngra ataylab yoki bila turib uni 
bajarmaslik ko‘rinishida amalga oshirilishi mumkin. 
Bunday holatda, aybdor shaxs olingan buyruqda man etilgan xatti-
harakatlarni bajaradi yoki buyruqda aytilgan harakatlarni bajarmaydi yoki 
bo‘lmasa o‘z irodasini boshliq irodasiga qarshi qo‘yib, buyruqda 
ko‘rsatilgan harakat vaqti, joyi va mazmun-mohiyatini o‘zboshimchalik 
bilan o‘zgartiradi, ortga chekinadi (qat’iy belgilangan harakatlanish 
yo‘nalishini, topshiriqni bajarish uchun kerakli vositalar hisob-kitobini 
o‘zgartiradi yoki boshqa yo‘l bilan buyruqni bajarishdan chekinadi). 
O‘zbekiston Respublikasi Oliy sudi Plenumining bu borada 
ta’kidlashicha, «Harbiy xizmat vazifalarini o‘tashdan bosh tortish – harbiy 
xizmatchi tomonidan ochiqdan-ochiq, yolg’on ishlatmasdan, og’zaki, 
yozma yoki boshqa yo‘l bilan harbiy xizmatni o‘tash yoki uning ba’zi 
majburiyatlarini bajarishni istamaslikda va amalda ularni bajarmay 
qo‘yishda namoyon bo‘ladi. 
276 

---

Tobe shaxsning o‘z qo‘mondonining muayyan topshiriqlarini baja-
rishdan bosh tortishi (masalan, xizmat safariga jo‘nash, sutkalik naryadga 
kirishish va hokazo) harbiy xizmatdan umuman bosh tortish sifatida 
ko‘rilishi mumkin emas. Bunday harakatlar bo‘ysunmaslik jinoyati 
tarkibini tashkil qiladi, chunki bunday holda qo‘mondon talabi buyruq 
xususiyatiga ega bo‘lib, harakat esa, harbiy xizmatni o‘tashdan bosh 
tortishga emas, balki buyruqni ochiqdan-ochiq bajarmaslikka qaratilgan». 
Jinoyatni kvalifikatsiya qilish uchun buyruqni bajarmaslik sabablari 
ahamiyatga ega emas, biroq bo‘ysunuvchi haqiqatan ham, unga berilgan 
buyruqni bajarish imkoniyatiga ega bo‘lishi kerak. 
Harbiy nizomlar, ko‘rsatmalar, qoidalarda ko‘rsatilgan, barcha harbiy 
xizmatchilar uchun majburiy, lekin umumiy talablarni bajarmaslik 
ko‘rsatmalar berish va mashg’ulotlar chog’ida barcha tinglovchilarga 
berilgan umumiy ko‘rsatmalarni bajarmaslik bilan barobardir, lekin ularga 
buyruqni bajarmaslik sifatida qarash mumkin emas. Ma’lum sharoitlarda 
bunday umumiy buyruqlarni bajarmaslik bir qator boshqa jinoyatlarni, 
xususan, qorovul xizmatini o‘tash qoidalarining buzilishi (JK 291-
moddasi)ni keltirib chiqarishi mumkin. 
Agar harbiy xizmatchi biron-bir harakatni bajarish uchun buyruq 
olib, boshliq boshqa harbiy xizmatchiga emas, aynan unga murojaat 
qilganligidan norozilik bildirsa yoki ko‘rsatmani muhokama qilsa, biron-
bir bahona bilan uni bajarishdan qutulishga harakat qilsa, lekin buyruq 
berilganda uni bajarsa, bunday gap talashish bo‘ysunmaslik sanalmaydi. 
Ular harbiy xizmatchining intizomiy xatti-harakati deb qabul qilinishi 
mumkin. 
Bo‘ysunuvchi, bajarilishi natijasida xizmat manfaatlariga zarar 
yetish-yetmasligidan qat’i nazar, belgilangan muddatda unga berilgan 
buyruqni bajarish bo‘yicha hech qanday harakatlar bajarmagan vaqtdan 
boshlab, bo‘ysunmaslik